Człowiek roku 1908 – Władysław Biegański

Lekarz, filozof, niezmordowany działacz społeczny na wielu polach. Między innymi dzięki jego aktywności w 1908 r. powstał w Częstochowie oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego; kierował nim do wybuchu I wojny światowej.

Władysław Biegański urodził się 28 kwietnia 1857 r. w Grabowie (powiat ostrzeszowski). Był synem Tomasza, właściciela małego folwarku, ślusarza wiejskiego i Bibianny z Danielewiczów. W 1875 r. ukończył gimnazjum w Piotrkowie (Piotrków Trybunalski), później studiował medycynę i filozofię na Uniwersytecie Warszawskim. Dyplom lekarza uzyskał w 1880 r., a rok później wyjechał do Rosji.

W latach 1881–82 był lekarzem ziemskim w Kcyni w guberni kałuskiej. Później uzupełniał wiedzę medyczną na uniwersytetach w Berlinie i Pradze. W październiku 1883 r. powrócił do kraju i wkrótce objął posadę lekarza w Szpitalu Najświętszej Maryi Panny w Częstochowie. Pracował też w latach 1884–1905 jako lekarz w fabrykach włókienniczych: „La Czenstochovienne” i Mottego oraz w okresie 1884–1910 na Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej.

Dzięki Biegańskiemu miejscowy szpital został odnowiony, a także wyposażony w aparaturę diagnostyczną i laboratoryjną, zreorganizowano też pracę personelu lekarskiego i pomocniczego. Jego zasługą było również rozbudzenie wśród częstochowskich lekarzy ruchu naukowego: od 1895 r. był współorganizatorem systematycznych spotkań kółka samokształceniowego lekarzy i farmaceutów, a także współzałożycielem, a następnie prezesem powstałego w 1901 r. Towarzystwa Lekarskiego Częstochowskiego (TLCz). Doprowadził również do utworzenia w tymże roku oddziału częstochowskiego Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego oraz w 1905 r. Muzeum Higienicznego. Wiele czasu poświęcał popularyzacji (poprzez odczyty) zasad higieny.

Biegański działał w Towarzystwie Dobroczynnym dla Chrześcijan i Towarzystwie Dobroczynności dla Żydów; organizował ochronki, kuchnie dla niezamożnych oraz kolonie letnie dla dzieci. Dzięki jego staraniom w 1908 r. powstał w Częstochowie oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (PTK); w latach 1908–14 był zaś prezesem tegoż oddziału.

W związku z Wystawą Przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie (1909) pod jego kierunkiem zespół redakcyjny opracował „Przewodnik po Częstochowie” (Warszawa 1909). W latach 1906–16 prowadził zajęcia z logiki w I Polskim Gimnazjum w Częstochowie. W 1907 r. ukazał się drukiem jego „Podręcznik logiki i metodologii ogólnej dla szkół średnich i samouków” (do 1918 r. doczekał się on pięciu wydań). Z podobnej dziedziny opublikował też „Zasady logiki ogólnej” (1903) oraz „Teorię logiki” (1912). W 1914 r. z powodu choroby nie przyjął proponowanej mu Katedry Logiki Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Biegański był pionierem polskich badań z zakresu metodologii wiedzy medycznej i logiki lekarskiej; za najwybitniejsze jego dzieło uważa się pracę „Logika medycyny, czyli zasady ogólnej metodologii nauk lekarskich” (1894). Książka ta zyskała światowy rozgłos po ukazaniu się w 1909 r. edycji niemieckiej. W dorobku Biegańskiego znalazło się około 120 prac, głównie z zakresu medycyny i filozofii. Jedna z jego najbardziej znanych publikacji to „Myśli i aforyzmy o etyce lekarskiej” (1899), które doczekały się wielu wydań.

Biegański prowadził szeroką akcję oświaty sanitarnej, walki z chorobami zakaźnymi, tworzenia ambulatoriów fabrycznych, organizacji pomocy lekarskiej, zwalczania alkoholizmu, prostytucji, był również krzewicielem kultury fizycznej. Jedną z jego największych pasji było bibliofilstwo; zgromadził duży księgozbiór z zakresu medycyny i filozofii. Był członkiem honorowym Towarzystw Lekarskich: Lubelskiego, Radomskiego, Wileńskiego, Krakowskiego, Warszawskiego, Kaliskiego.

Zmarł 29 stycznia 1917 r. w Częstochowie. Pochowano go na cmentarzu Kule (w kwaterze 20, rząd I, grób 2). W małżeństwie (od 1885 r.) z Mieczysławą z Rozenfeldów Biegański miał córki: Halinę, zamężną Płodowską oraz Ludomirę Wandę.

W 1957 r. jego imieniem nazwano centralny plac w Częstochowie. Czterdzieści lat później przy budynku dworca kolejowego (od strony al. Wolności) ustawiono jego popiersie (autorstwa Szymona Wypycha), ufundowane przez TLCz. Na ścianie domu, w którym mieszkał przy ul. Teatralnej 16 (al. Wolności) umieszczono pamiątkową tablicę. Jego imię nosi (od 1917 r.) miejscowa Biblioteka Publiczna (w holu biblioteki umieszczona jest rzeźba autorstwa Zdzisława Cierniaka przedstawiająca głowę patrona), a od 1998 r. - III Liceum Ogólnokształcące. Z kolei w 2008 r. odsłonięto w II Alei ławeczkę z postacią siedzącego doktora.

Na zdjęciu: Zarząd oddziału częstochowskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (1913)