MUZEALNE LEKTURY

Rok 2020 Muzeum Częstochowskie zamknęło wydaniem dwóch nowych publikacji książkowych. Obie poświęcone są tematyce częstochowskich Żydów.

Cezary Kazimierz Szymański i Jakub Szymański są autorami książki „Dom i droga. Droga i dom. Obrazy z życia Żydów częstochowian w latach 1945–2020”, wydanej przez Muzeum Częstochowskie w grudniu 2020 r., dzięki dofinansowaniu ze środków Gminy Miasta Częstochowy. Publikacja przybliża fragment XX-wiecznej historii miasta i losy jego mieszkańców pochodzenia żydowskiego, którzy przetrwali trudne lata holocaustu. Ich codzienność, problemy i wkład w rozwój Częstochowy zostały opowiedziane w oparciu o dokumenty, dostępne opracowania, a także o osobiste wspomnienia Żydów, którzy ze względu na prześladowania opuścili Polskę, jak i tych, którzy mimo prześladowań w niej pozostali. Niezależnie od doznanych krzywd, pamięć o ojczyźnie, szczególnie tej „małej” – Częstochowie – jest wśród emigrantów wciąż żywa i przeważnie ciepła. Nadal, mimo często dziesiątków lat emigracji, z uwagą śledzą rozwój naszego kraju, ale przede wszystkim losy Częstochowy. Swój duży udział w tym procesie ma niewielka wprawdzie, ale aktywna społeczność żydowska, która nadal zamieszkuje nasze miasto i stara się podtrzymywać tradycję żydowskiej obecności w Częstochowie. Obie te grupy, wspierane przez władze miasta, wspólnie dbają m.in. o to, by pamięć o świecie Żydów częstochowian – świecie, który tak naprawdę przeminął – przetrwała.

Ale nie tylko zachowanie pamięci jest istotą działań wspomnianych podmiotów. Autorzy opisali także w swej publikacji inicjatywy służące wzajemnemu poznaniu najmłodszych pokoleń Żydów i Polaków. Służy temu realizacja różnego rodzaju programów wymiany młodzieży i współpracy szkół z Częstochowy i Izraela, co także ukazane jest w książce. Publikację wzbogacają liczne fotografie.

W grudniu 2020 r. ukazała się też publikacja „Żydzi częstochowscy. Słownik biograficzny”. Zawiera blisko 600 życiorysów osób, które związane były z Częstochową w XIX, XX i początkach XXI wieku. Terminy „częstochowianin”, „częstochowianka” określają osoby tu urodzone, stale przebywające, lecz także te, które z miastem były związane przez krótki, nawet kilkuletni tylko okres. Wyznacznikiem, którym kierowali się autorzy biogramów, była aktywność zawodowa, twórcza czy służba społeczna przedstawianych osób. Niektórzy z bohaterów publikacji urodzili się w Częstochowie, lecz w młodym wieku z niej wyjechali, a swoją aktywnością wyróżnili się w innych miejscach – w kraju i za granicą. Uwzględniono sylwetki osób, które zaznaczyły się w dziejach miasta i kraju. Na kartkach książki znajdują się obok siebie ludzie aktywni w życiu gospodarczym, politycznym, samorządowym, społecznym, religijnym, w nauce, oświacie, prawie, ochronie zdrowia, sporcie, kulturze i sztuce. W biogramach została zawarta wiedza o życiu i działalności miejscowej społeczności żydowskiej – stowarzyszeń charytatywnych, prozdrowotnych, oświatowych, religijnych, sportowych, funkcjonowaniu partii politycznych czy samorządu żydowskiego.

Książka ta jest rezultatem wieloletnich prac badawczych wielu ludzi – kwerend archiwalnych, bibliograficznych, prasowych, starań o pozyskanie informacji od rodzin. W pracy została szeroko wykorzystana nekrologia: od krótkich informacji o zgonie aż do obszerniejszych wspomnień omawiających działalność danej osoby. Czerpano też informacje z inskrypcji na płytach nagrobnych, które zachowały się na cmentarzu żydowskim w Częstochowie.

Większość sylwetek obecnych w Słowniku została pokazana po raz pierwszy. Autorzy starali się też uzupełniać czy korygować dotychczasowe ustalenia funkcjonujące w opracowaniach biograficznych. Dla ułatwienia korzystania z zasobów Słownika, przy szeregu nazwisk występujących w biogramach wprowadzono odsyłacze do biogramów innych osób (krewnych, partnerów biznesowych, przyjaciół). Na końcu każdego życiorysu została zamieszczona bibliografia, która odsyła do literatury przedmiotu.

Książka, która znalazła się już w sprzedaży, została nagrodzona w pierwszej edycji Nagrody Naukowej im. Wolfa i Dory Rajcherów.

Cezary Kazimierz Szymański i Juliusz Sętowski

Obie książki można zamówić drogą mailową: wydawnictwa@muzeumczestochowa.pl, albo w kasach obiektów Muzeum Częstochowskiego w godzinach ich otwarcia.