SZUKAJ
CO/GDZIE/KIEDY W CZĘSTOCHOWIE Portal kulturalny

Regał z książkami i centralnie ustawiona lampa z kloszem w kształcie gwiazdy
8/2021

Pobierz PDF

LITERACKIE ŚWIĘTA

Czytanie literatury jest na co dzień czynnością bardzo intymną. Szukamy ustronnego miejsca, odcinamy się od świata i zanurzamy się w lekturze. W ten sposób trochę znikamy, stajemy się nieco osobni. Z drugiej jednak strony ciągnie nas do tego, by konfrontować nasze wrażenia z lektury z innymi, by doznawać wspólnoty odczuć z pozostałymi fanami naszego ulubionego autora czy gatunku. Lubimy świąteczny, kolektywny czas, podczas którego literatura jest na pierwszym planie. Współcześnie rolę tę spełniają wszelkiego typu festiwale literackie i inne cykliczne imprezy związane z książką, których i w naszym mieście nie brakuje.


DNI KSIĄŻKI


Krótki przegląd częstochowskich imprez literackich rozpoczynamy od wydarzenia, które co prawda znikło już z kulturalnej mapy naszego miasta, ale przez lata odgrywało na tym polu kluczową rolę. Mowa oczywiście o Dniach Książki, współtworzonych w latach 2003-2011 przez Miejską Galerię Sztuki w Częstochowie i Bibliotekę Publiczną im. dr. Władysława Biegańskiego. Na początku były one organizowane w popularnej formule „targów książki” - centrum imprezy stanowiły stoiska różnych wydawnictw (głównie lokalnych). Wokół nich odbywały się spotkania z częstochowskimi twórcami oraz wydarzenia towarzyszące (pokazy czerpania papieru, grafiki komputerowej, recitale poezji śpiewanej itp.). Po kilku latach zrezygnowano ze strefy targowej, zaczęto też zapraszać coraz więcej pisarskich gwiazd spoza miasta (gośćmi Dni Książki byli m.in.: Wiesław Myśliwski, Małgorzata Szejnert, Jacek Dukaj, Szczepan Twardoch, Jacek Hugo-Bader) i dodawano różnorodne okołoliterackie atrakcje. Książka pojawiała się w kontekście teatru, filmu, sztuk wizualnych, muzyki. Impreza rozciągała się też systematycznie w czasie, by w swoim szczytowym okresie stać się 5-6 dniowym festiwalem literackim. Przy całej tej ewolucji nie zapominano nigdy o kontekście lokalnym. Co roku bardzo ważnym punktem programu Dni Książki były spotkania z częstochowskimi autorami, a organizatorzy zawsze byli czujni i starali się pokazać różne środowiska i grupy pisarskie, pojawiające się w naszym mieście. Na początku XXI w. to właśnie ta impreza była najważniejszym świętem książki w Częstochowie i przez dziewięć edycji stanowiła kluczowy punkt odniesienia dla lokalnego życia literackiego.


FESTIWAL BAJKI, DKK I INNE ATRAKCJE BIBLIOTECZNE


Krótki przegląd częstochowskich imprez literackich rozpoczynamy od wydarzenia, które co prawda znikło już z kulturalnej mapy naszego miasta, ale przez lata odgrywało na tym polu kluczową rolę. Mowa oczywiście o Dniach Książki, współtworzonych w latach 2003-2011 przez Miejską Galerię Sztuki w Częstochowie i Bibliotekę Publiczną im. dr. Władysława Biegańskiego. Na początku były one organizowane w popularnej formule „targów książki” - centrum imprezy stanowiły stoiska różnych wydawnictw (głównie lokalnych). Wokół nich odbywały się spotkania z częstochowskimi twórcami oraz wydarzenia towarzyszące (pokazy czerpania papieru, grafiki komputerowej, recitale poezji śpiewanej itp.). Po kilku latach zrezygnowano ze strefy targowej, zaczęto też zapraszać coraz więcej pisarskich gwiazd spoza miasta (gośćmi Dni Książki byli m.in.: Wiesław Myśliwski, Małgorzata Szejnert, Jacek Dukaj, Szczepan Twardoch, Jacek Hugo-Bader) i dodawano różnorodne okołoliterackie atrakcje. Książka pojawiała się w kontekście teatru, filmu, sztuk wizualnych, muzyki. Impreza rozciągała się też systematycznie w czasie, by w swoim szczytowym okresie stać się 5-6 dniowym festiwalem literackim. Przy całej tej ewolucji nie zapominano nigdy o kontekście lokalnym. Co roku bardzo ważnym punktem programu Dni Książki były spotkania z częstochowskimi autorami, a organizatorzy zawsze byli czujni i starali się pokazać różne środowiska i grupy pisarskie, pojawiające się w naszym mieście. Na początku XXI w. to właśnie ta impreza była najważniejszym świętem książki w Częstochowie i przez dziewięć edycji stanowiła kluczowy punkt odniesienia dla lokalnego życia literackiego.


Dziś, jeśli chodzi o cykliczne imprezy literackie, flagowym okrętem częstochowskiej Biblioteki jest Festiwal Bajki. Jest to wydarzenie, które przede wszystkim ma wciągać w niesamowity świat książki najmłodszych czytelników, ale też wspierać ich rodziców i pedagogów w krzewieniu czytelniczej pasji. Ważnym elementem każdej edycji festiwalu jest blok wykładów i spotkań poświęconych promocji literatury wśród dzieci i młodzieży. Młodociani miłośnicy książek co roku czekają natomiast najbardziej na tradycyjne konkursy (literackie i plastyczne), warsztaty i spotkania z ulubionymi autorami i ilustratorami. Od 2015 r., w ciągu sześciu edycji, na Festiwalu Bajki gościli m.in. Joanna Olech, Barbara Gawryluk, Roksana Jędrzejewska–Wróbel, Anna Czerwińska-Rydel, Tomasz Samojlik, Joanna Rusinek. Tradycją imprezy jest też niedzielny, rodzinny piknik literacki w Parku im. S. Staszica. Niestety zeszłoroczne święto bajki musiało się odbyć w „trybie pandemicznym”, czyli w wersji on-line, w związku z czym pikniku zabrakło.


Myśląc o działaniach naszej Biblioteki, trzeba oczywiście pamiętać, że to, co dla nas jest świętem literatury, dla wspomnianej instytucji jest chlebem powszednim. Jej pracownicy na co dzień budują kulturę czytania, udostępniając zbiory, organizując warsztaty, konkursy, spotkania autorskie, czy spotkania dyskusyjne. Dlatego warto śledzić kulturalną ofertę częstochowskiej Biblioteki, gdyby bowiem zebrać wszystko, co oferuje ona - we wszystkich swoich oddziałach i placówkach, przez cały rok - to każdy fan dobrej książki nazbiera tu tyle literackich emocji, jak gdyby był na kilku dużych festiwalach. Jeśli ktoś jest miłośnikiem spotkań autorskich, powinien uważnie obserwować, co dzieje się na przykład w Filii nr 9 przy ulicy Nowowiejskiego – przy czym prawda jest taka, że każda z filii bibliotecznych ma swój patent na literackie atrakcje dla swoich czytelników.


Wyjątkowe miejsce w działalności Biblioteki zajmują Dyskusyjne Kluby Książki, działające przy wsparciu Instytutu Książki. Jest ich sześć („Molik” dla dzieci, „Zaczytani” dla młodzieży oraz kluby dla dorosłych: „Centrala”, „Książkopolis”, „Wojowniczki Wersetów,” „Przy książce można...” ) i są przestrzenią cyklicznych rozmów o książce. Wszyscy członkowie klubu czytają przed spotkaniem jeden tytuł, a później dzielą się wrażeniami i emocjami po lekturze. To bardzo popularny na całym świecie sposób spędzania wolnego czasu, a i w Częstochowie ma on spore grono miłośników. W ramach DKK odbywają się też spotkania z ulubionymi pisarzami.


FESTIWAL DEKONSTRUKCJI SŁOWA „CZYTAJ!”


„Czytaj!” to inicjatywa zupełnie oddolna. W 2011 r. zapoczątkowała ją, spontanicznie powstała, grupa miłośników książek, która chciała mieć w mieście imprezę literacką skrojoną dokładnie pod siebie. Każdy wniósł, co mógł i w ten sposób udało się zrealizować - przy niebagatelnym wsparciu miasta, lokalnych artystów, niezależnych animatorów kultury oraz prawie wszystkich lokalnych instytucji kultury - już dziesięć tygodniowych edycji tego przedsięwzięcia. Festiwal Dekonstrukcji Słowa ma ambicje przyglądać się literaturze z bardzo różnych perspektyw. Szuka i uwypukla literackie fundamenty sztuk wizualnych, muzyki, teatru, kina itd. Przede wszystkim jednak chce pokazać, że czytanie to olbrzymia frajda - najlepszy impuls, by dać się ponieść wyobraźni. Organizatorzy „Czytaj!” nie boją się nawet najbardziej szalonych pomysłów, takich jak publiczne czytanie erotyków Bukowskiego przez zawodników drużyny footballu amerykańskiego Saints Częstochowa, odegranie muzycznej wariacji na temat Lutosławskiego grającego Paganiniego, wyciągniętej przez Krzysztofa Bartnickiego (sic!) z tekstu „Finnegans Wake” Jamesa Joyce’a, czy akcja pisania listów do Sztucznej Inteligencji. Oczywiście w programie festiwalu nie brakuje też bardziej tradycyjnych form, takich jak warsztaty, spektakle, koncerty, wystawy i - przede wszystkim - spotkania autorskie. Te ostatnie w założeniu mają być zarówno przeglądem tego, co aktualnie najgłośniejsze i najbardziej popularne w polskiej literaturze, jak również rzutem oka na zjawiska idące pod prąd masowych gustów. Na „Czytaj!” gościli: Dorota Masłowska, Mariusz Szczygieł, Filip Springer, Jakub Żulczyk, Krzysztof Varga, Ziemowit Szczerk, Olga Hunt, Piotr Marecki, Aleksandra Zielińska, Paweł Smoleński, Łukasz Orbitowski i wielu innych.


LITERACKIE „ALEJE – TU SIĘ DZIEJE!”


W 2013 r. wystartowała, organizowana przez Urząd Miasta, akcja „Aleje – tu się dzieje!” i od samego początku literatura była tutaj niezwykle istotna. Częstochowianie bardzo szybko przyzwyczaili się, że w okresie wiosenno-letnim mają co tydzień spotkanie autorskie z gośćmi reprezentującymi bardzo różne pisarskie odcienie. Na literackie Aleje przyjeżdżali zarówno prozaicy tzw. głównego nurtu (m.in.: Andrzej Stasiuk, Stefan Chwin, Katarzyna Grochola, Jakub Małecki, Weronika Murek, Janusz Rudnicki), poeci (m.in.: Irit Amiel, Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki, Paweł Lekszycki), reportażyści (m.in.: Katarzyna Surmiak-Domańska, Artur Domosławski, Wojciech Tochman, Wojciech Jagielski), jak i twórcy kryminałów (m.in.: Marcin Wroński, Marta Guzowska, Remigiusz Mróz, Katarzyna Bonda, Wojciech Chmielarz) oraz autorzy fantastyki (m.in.: Jakub Ćwiek, Andrzej Pilipiuk, Andrzej Ziemiański, Robert Szmidt, Robert Wegner). I choć mogło by się wydawać, że pod względem frekwencyjnym - w zestawieniu z innymi punktami programu akcji „Aleje – tu się dzieje!” (koncertowymi, teatralnymi, filmowymi itd.) - spotkania literackie mogą wypadać blado, okazało się to jednak nieprawdą. Organizowane początkowo w Odwachu, a później w OPK „Gaude Mater” spotkania błyskawicznie zdobyły wierną publiczność, a ilość miejsc w sali wielokrotnie okazywała się zbyt mała w proporcji do liczby zainteresowanych.


LITERACKIE PIĄTKI I INNE SPOTKANIA W OPK „GAUDE MATER”


U początków swojej działalności OPK „Gaude Mater” był ośrodkiem skoncentrowanym przede wszystkim na kulturze muzycznej, szybko jednak okazało się, że doskonale zaczęły się w nim rzuć również środowiska literackie. To tutaj powstawało czasopismo „Aleje 3”, mające nieocenione zasługi w promocji lokalnych autorów; tutaj działała „Scena Błazen”, która była projektem interdyscyplinarnym, ale z olbrzymim kontekstem literackim; tutaj przez długie lata odbywał się legendarny Turniej Jednego Wiersza – długo można by wymieniać podobne inicjatywy. Przede wszystkim jednak w Ośrodku odbyła się niezliczona liczba spotkań autorskich. Szczególnie lokalni twórcy – zarówno debiutanci, jak i doświadczeni pisarze – upodobali sobie to miejsce. Gdyby ktoś kiedyś zdecydował się krytycznie opracować wszystkie te wydarzenia, powstałaby niezwykle ciekawa mapa literackiej Częstochowy minionych trzech dekad. W ostatnich latach OPK „Gaude Mater” prowadziło cykl „Literacki piątek”, w ramach którego
przeplatało spotkania z częstochowskimi autorami ze spotkaniami z twórcami spoza naszego miasta. Tego dnia można też było zazwyczaj wziąć udział w akcji wymiany książki i spróbować swych sił w Turnieju Jednego Opowiadania.


OGÓLNOPOLSKI KONKURS POETYCKI IM. HALINY POŚWIATOWSKIEJ


To jeden z najstarszych i najbardziej znanych konkursów poetyckich w kraju. O jego popularności świadczy chociażby ogrom tekstów poetyckich nadsyłanych każdego roku w dwóch kategoriach konkursowych: „debiut” i „po debiucie”. Idea zorganizowania konkursu zrodziła się w latach 70. XX w., a inicjatorem była kłobucko-częstochowska grupa poetycka im. Władysława Sebyły. Od roku 1991 głównym organizatorem konkursu jest Regionalny Ośrodek Kultury w Częstochowie, który dzięki realizacji tego przedsięwzięcia gościł prawdziwą śmietankę poezji polskiej. Pojawili się tu w charakterze laureatów konkursu lub członków jury m.in.: Tadeusz Śliwiak, Julian Kornhauser, Jacek Podsiadło, Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki, Urszula Kozioł, Marta Podgórnik, Julia Hartwig, Andrzej Sosnowski, Bohdan Zadura, Dariusz Sośnicki, Jacek Dehnel, Bartosz Głowacki, Marcin Świetlicki. Autentycznym świętem poezji jest zawsze gala finałowa konkursu, bowiem ogłoszenie wyników jest zazwyczaj obudowane dodatkowymi „smakołykami” - spotkaniami autorskimi, panelami dyskusyjnymi, koncertami, wernisażami wystaw, spektaklami. W tym roku czeka nas rozstrzygnięcie już czterdziestej drugiej edycji Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im. Haliny Poświatowskiej, dlatego warto zarezerwować sobie w listopadzie czas na prawdziwą celebrację poezji.


TURNIEJ JEDNEGO WIERSZA I STROFA DEBIUTU


Turniej Jednego Wiersza wystartował 30 października 1996 r. w OPK „Gaude Mater”. Inicjatywa zrodziła się w Centrum Amatorskiego Ruchu Artystycznego, a jej pomysłodawcą był Waldemar M. Gaiński. Turniej miał odbywać się raz w miesiącu i być przestrzenią, w której młodzi poeci mogliby się ze sobą spotykać i rywalizować, laboratorium sprzyjającym rozwojowi ich talentu i warsztatu. Zwycięzcy, obok drobnej nagrody pieniężnej, mieli możliwość opublikowania swoich wierszy w miesięczniku „Aleje 3” (czasem z dodatkowym, redakcyjnym komentarzem) i poturniejowych antologiach. W swojej długiej historii Turniej Jednego Wiersza kilkakrotnie przechodził lifting, z czasem pojawiały się bowiem nowe pomysły, które miały uatrakcyjnić i odświeżyć jego formułę. Jednym z nich, zaproponowanym przez Tomka Jamrozińskiego, była tzw. „Strofa Debiutu”. W latach 2009-2011 Turniejowi towarzyszyły prezentacje autorskie, na których można się było spotkać z młodymi, ale uznanymi już poetami z całego kraju. Dzięki temu na Turnieju Jednego Wiersza pojawiła się okazja, by porozmawiać m.in. z Wojciechem Brzoską, Przemysławem Owczarkiem, Pawłem Lekszyckim czy Piotrem Macierzyńskim. W 2015 r. Turniej przeniósł się do Carpe Diem Klub. Inicjatorem tej przeprowadzki był Artur Bratek, zasłużony, niezależny animator kultury. Chwilę później patronat nad tym wydarzeniem objął też Festiwal Dekonstrukcji Słowa „Czytaj!” i nastąpiła przeprowadzka do Cafe Belg. W nowym, jesiennym sezonie organizatorzy imprezy zapowiadają kolejne drobne zmiany. Najważniejsze jednak, że mimo upływających lat Turniej trwa i nadal jest fantastyczną przestrzenią comiesięcznych spotkań literackich.


af


full-literacka_czestochowa.jpg