SZUKAJ
CO/GDZIE/KIEDY W CZĘSTOCHOWIE Portal kulturalny

Logo Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza oraz okładki książki"Historia literatury ziemi częstochowskiej", "Literatura i kultura w Częstochowie", "Czestochowa nasze miasto"
8/2021

Pobierz PDF

TOWARZYSTWO LITERACKIE IM. ADAMA MICKIEWICZA

Częstochowski Oddział Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza to jedna z najistotniejszych instytucji powojennej Częstochowy. Przez dziesięciolecia działał nie tylko literacko. Dał także solidne podstawy szkolnictwu wyższemu w naszym mieście.


Częstochowski Oddział TLiAM powstał pod koniec 1956 r., dzięki staraniom nauczyciela polonisty, działacza społecznego i późniejszego wieloletniego prezesa – Józefa Mikołajtisa. Jak pisał on na łamach „Pamiętnika Literackiego” w 1962 r., działalność Towarzystwa i zorganizowanego przez nie Studium Humanistycznego stanowiła wówczas jedyną w Polsce formę społeczną „naukowego uhumanistycznienia miejscowego społeczeństwa”.


Nie byłoby to możliwe, gdyby nie zacne grono częstochowskich intelektualistów– społeczników, nauczycieli, należących do grupy członków-założycieli, na liście których znaleźli się: Józef Mikołajtis, Józef
Wójcicki, Tadeusz Gierymski, Zbigniew Żmigrodzki, Barbara Kubicka (później Kubicka-Czekaj), Wiesław Szymański, Jan Polakowski, Maria Sołdrowska, Halina Szwarlik, Jadwiga Rogowska, Iwona Pułkownik, Danuta Izdebska, Joanna Chodemicka, Tadeusz Biskup, Adolf Baranowski, Ziemowit Mikołajtis. Trzeba jednak pamiętać, że lista osób zasłużonych i zaangażowanych w prace Towarzystwa, zarówno na samym początku, jak i w późniejszych latach, jest zdecydowanie dłuższa.


Od samego początku Towarzystwo zaczęło bardzo prężnie działać. Organizowano serie odczytów poświęconych literaturze polskiej, skierowanych do szerokiej publiczności. Na odczyty te zapraszano wybitnych historyków i znane osobowości świata literackiego, na przykład Juliana Krzyżanowskiego, Zenona Klemensiewicza, Jana Parandowskiego czy Kazimierza Wykę. W 1959 r. przygotowano obchody Roku Juliusza Słowackiego, uznawane za podwaliny częstochowskiej polonistyki akademickiej, a trzy lata później, z okazji 250. rocznicy urodzin Jana Jakuba Rousseau, poświęconą mu międzynarodową sesję naukową.


Częstochowski Oddział TLiAM intensywnie zajmował się też prowadzeniem prac badawczych nad historią kultury Częstochowy i regionu, włączając w to przede wszystkim lokalne życie literackie i jego współczesne przejawy. W związku z tym zorganizowano między innymi dwie wystawy poświęcone Władysławowi Sebyle: pierwszą w 1964 r. w Miejskiej Bibliotece w Kłobucku, drugą w 1966 r. w II LO im. Romualda Traugutta w Częstochowie, podczas której obecni byli żona poety Sabina Sebyłowa i syn Witold. Upamiętnienie twórczości i osoby kłobuckiego poety jako ofiary zbrodni katyńskiej miało w tamtym czasie niebagatelne znaczenie.


W pierwszych dziesięcioleciach swojej aktywności, aż do roku 1992, Towarzystwo wydawało „Komunikaty Naukowe”, będące nie tylko kroniką działalności stowarzyszenia, ale również zbiorem szkiców na
temat kultury literackiej Częstochowy. Na uwagę zasługuje też wydana w 1982 r. „Historia literatury ziemi częstochowskiej”. Książka ta, pomimo zgłaszanych uwag metodologicznych, do dziś stanowi istotną próbę całościowego ukazania tradycji literackiej miasta i regionu – od średniowiecza aż do pierwszej połowy XX wieku. Doceniając zasługi częstochowskiego Oddziału, w roku 1986 Zarząd Główny TLiAM przyznał medal stulecia Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza zarówno Mikołajtisowi, jak i jego najbliższemu współpracownikowi – Wójcickiemu, który w 1987 r. przejął kierownictwo w Oddziale.


I choć koniec lat 80. XX w., a następnie przemiany ustrojowe w Polsce stanowiły niemałe wyzwanie, to jednak Towarzystwo, od 1990 r. z Barbarą Kubicką-Czekaj na czele, organizowało regularne spotkania i sesje naukowe. Pojawiali się na nich również lokalni twórcy, np. Andrzej Kalinin czy Ludmiła Marjańska. Oddział zacieśnił też współpracę z częstochowskim środowiskiem akademickim.


W efekcie, w roku 2001 Oddział Częstochowski TLiAM znalazł się pod auspicjami Instytutu Filologii Polskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej (obecnie Instytutu Literaturoznawstwa Uniwersytetu Humanistyczno- Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie). Do 2006 r. przewodniczącym Oddziału był dr Krzysztof Czajkowski – z jego inicjatywy wydano wyjątkową, czterojęzyczną edycję „Sonetów krymskich” Adama Mickiewicza. Od roku 2006 Oddziałowi przewodniczy dr Elżbieta Wróbel.


Finansowe i organizacyjne wsparcie ze strony uczelni w późniejszych latach pozwoliło realizować kolejne ważne przedsięwzięcia. Zorganizowano między innymi Forum Polonistyczne (2009 r.), Zjazd Delegatów Oddziałów (w 2012 r. w Złotym Potoku), obchody rocznicy objęcia przez Iwo Galla dyrekcji Teatru im. Adama Mickiewicza w Częstochowie (2012 r.). Jednym z owoców wydawniczych tego okresu jest książka „Literatura i kultura w Częstochowie. Częstochowa w literaturze i kulturze”, opublikowana po zorganizowanej w 2008 r. konferencji naukowej.


W 2016 r. częstochowski Oddział TLiAM świętował 60-lecie swojej działalności, pokazując tym samym, jak wielkie znaczenie ma w popularyzowaniu literatury oraz wyników prowadzonych badaniach naukowych. Wśród wielu efektów tych konsekwentnie realizowanych zamierzeń znajdują się: księga jubileuszowa „Częstochowa nasze miasto. Wydarzenia, wspomnienia, ludzie” (2018 r.) oraz zorganizowane w roku 2019 ogólnopolskie seminarium naukowe poświęcone twórczości Władysława Lecha Terleckiego, przygotowane w 20. rocznicę śmierci pisarza. Warto dodać, że jeszcze w tym roku możemy się spodziewać książki będącej pokłosiem tego wydarzenia.


Przyglądając się z bliska historii częstochowskiego Oddziału Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza oraz ludziom, którzy byli i wciąż są zaangażowani w jego pracę, widzimy wyraźnie, że TLiAM w Częstochowie jest bez wątpienia ważną częścią lokalnej historii, kultury i tożsamości – nie tylko jednym z wielu elementów życia literackiego. Co więcej, działalność częstochowskiego Oddziału Towarzystwa daje solidne podstawy do myślenia o nim jako istotnej i godnej uwagi instytucji kulturotwórczej – również i przede wszystkim w kontekście funkcjonowania środowiska intelektualnego w naszym mieście.


mw


full-literacka_czestochowa.jpg