Róże nie róże

Od 10 listopada Muzeum Częstochowskie zaprasza do Galerii Dobrej Sztuki na wystawę „Róże nie róże – oblicza sztuki Teodora i Wandy Grottów”.

Teodor Grott urodził się w 1884 r. w Częstochowie, zmarł w 1972 r. w Krakowie. Wczesny kontakt ze sztuką umożliwił mu ojciec, Jan Nepomucen Grott, malarz cechowy i autor obrazów religijnych, który umiejętności artystyczne rozwijał w Klasie Rysunkowej Wojciecha Gersona w Warszawie, a w Częstochowie prowadził własną pracownię. Po ukończeniu częstochowskiego gimnazjum, w latach 1903-1911 Teodor studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Początkowo uczęszczał do pracowni Floriana Cynka, później Leona Wyczółkowskiego. W 1907 r. Teodorowi przyznano jednorazową zapomogę finansową, co pozwoliło mu odbyć artystyczną podróż do Rzymu. W roku 1909 otrzymał czteroletnie stypendium z fundacji dra Franciszka Urbańskiego. Wiązało się to z możliwością kontynuacji studiów za granicą. Zachęcony przez Leona Wyczółkowskiego, w 1909 r. wyjechał na Ukrainę.

W roku 1910 Grott wziął ślub z pochodzącą z Krakowa Wandą Kamieniecką, absolwentką Uniwersytetu Jagiellońskiego. W tym samym roku udał się na stypendium zagraniczne do Paryża, Rzymu i Londynu. Od 1912 do 1939 roku prowadził wraz z żoną wytwórnię kilimów Stylowe Kilimy Art. Pracowni Wandy Grott w Krakowie, której filię otwarto w Warszawie w latach 30. XX w. Teodor projektował tkaniny oraz prowadził nadzór artystyczny nad pracownią, a Wanda – nadzór techniczny i administracyjny. Wyroby sygnowano gmerkiem złożonym z trzech rombów lub haftowaną nazwą „GROT”. Z warsztatem Grottów współpracowali znani twórcy, którzy wykonywali autorskie projekty dekoracyjnych tkanin, takich jak kilimy, narzuty, makaty, pokrycia. Wśród tych twórców byli m.in. Włodzimierz Błocki, Jan Bocheński, Kazimierz Chmurski, Stanisław Kaczkowski, Ludwik Misky, Kazimierz Młodzianowski, Antoni Procajłowicz, Andrzej Pronaszko, Maria Smereczyńska, Jadwiga Sołtykiewicz, Franciszek Świerczek, Bogdan Treter, Kazimierz Wiłkomirski, Anna Wiśniewska, Kazimierz Witkiewicz. W 1930 r. jury Salonu Dorocznego Towarzystwa „Zachęty” Sztuk Pięknych w Warszawie przyznało Wandzie Grott brązowy medal za twórczość kilimiarską, a w 1938 r. Wanda otrzymała VIII nagrodę prezesa Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie Mariana Dąbrowskiego. Wytwórnia działałado 1939 r., a jej wyroby uznawane były w okresie dwudziestolecia międzywojennego za jedne z najlepszych w kraju.

Początki aktywnej działalności wystawienniczej Teodora Grotta sięgają jeszcze jego czasów studenckich. Uczestniczył w pokazach zbiorowych, organizowanych przez ogólnonarodowe i lokalne środowiska artystyczne, organizacje i stowarzyszenia, m.in. Towarzystwo Artystów Polskich „Sztuka” w Krakowie, Związek Powszechny Artystów Plastyków (późniejszy Związek Polskich Artystów Plastyków), Wileńskie Towarzystwo Artystów Plastyków, Instytut Propagandy Sztuki w Warszawie, Towarzystwo „Zachęty” Sztuk Pięknych w Warszawie, Grupę „Dziesięciu”, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, Lwowie i Poznaniu. Prezentował swój dorobek na ekspozycjach zagranicznych, m.in. na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej i Wzornictwa w Paryżu (1925 r.), wystawach sztuki polskiej w Pradze (1927 r.), Budapeszcie (1928 r.), Kopenhadze (1930 r.), Berlinie (1934 r.), Padwie (1937 r.). Przekrojowe ekspozycje poświęcone twórczości Teodora Grotta, zorganizowane przez Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, odbyły się w 1947 r., 1952 r. oraz 1960 r.

Teodor Grott spełniał się jako malarz, grafik oraz projektant kilimów. Wieloletnia znajomość z Leonem Wyczółkowskim i obserwacja twórczości tego przyjaciela i mistrza sprawiły, że formuła stylistyczna Grotta nacechowana jest wpływami sztuki młodopolskiej, co przejawia się secesyjną dekoracyjnością widoczną w kwiatowych martwych naturach i portretach oraz impresjonistycznym spojrzeniem na rzeczywistość. Poszukiwania inspiracji w sztuce awangardowej zwróciły jego uwagę w stronę twórczości Paula Cezanne’a, postimpresjonistów i krakowskiego koloryzmu. Zaowocowało to m.in. syntetyzmem formy, uproszczeniem przedmiotu, kolorystycznym definiowaniem przestrzeni, płaską plamą barwną, sporadycznie cloisonizmem. Tematami chętnie podejmowanymi przez artystę były kwiatowe martwe natury, portrety i pejzaże. Malarz osobiście pomagał Leonowi Wyczółkowskiemu w wykonywanych na zamówienie portretach. Zestaw podejmowanych przez Grotta tematów dopełniają akty.

Akwarela zdominowała uprawiane przez artystę pozostałe techniki malarskie, takie jak olej, pastel, gwasz, tempera. Grott wykorzystywał też liczne techniki graficzne, tworzył w akwaforcie i suchej igle, wykonywał rysunki. Za osiągnięcia na polu sztuki artysta został w 1937 r. odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 1955 r. otrzymał złoty medal Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie.

W roku 1931 Teodor Grott założył w Krakowie, wspólnie z Marcinem Samlickim, malarzem i grafikiem, stowarzyszenie artystyczne Grupa „Dziesięciu”, którego został przewodniczącym. W skład pierwszej „dziesiątki” zespołu oprócz Grotta i Samlickiego weszli: Kazimierz Chmurski, Eugeniusz Geppert, Henryk Gotlib, Wlastimil Hofman, Alfons Karpiński, Stanisław Popławski, Zbigniew Pronaszko i Czesław Rzepiński. W ramach grupy „Dziesięciu” swoje prace artystyczne prezentowali m.in. Stanisław Borysowski, Adam Bunsch, Jerzy Fedkowicz, Zbigniew Gostwicki, Henryk Jackowski, Zbigniew Jarosz, Tadeusz Korotkiewicz, Jan Szczęsny Książek, Władysław Łopuszniak, Ludwik Machalski, Edward Matuszczak, Stefan Orwicz, Stanisław Podgórski i Bogusław Serwin.

Wystawa „Róże nie róże – oblicza sztuki Teodora i Wandy Grottów” będzie eksponowana w częstochowskim Muzeum do lutego 2022 r. Zaprezentowane na niej prace pochodzą ze zbiorów Muzeum Krakowa, Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Sztuki w Łodzi, Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi i Muzeum Częstochowskiego, a także kolekcjonerów prywatnych.

Agnieszka Świerzy /kuratorka ekspozycji/