JASNOGÓRSKIE MUZYKALIA

Jasna Góra to nie tylko miejsce kultu maryjnego. To również ważny ośrodek kultury muzycznej z bogatym zbiorem muzykaliów, gromadzonych od połowy XVI w. Wśród cennych partytur znajdują się tutaj również te autorstwa samego Mozarta.

Niespełna dwieście lat po fundacji klasztoru paulińskiego, czyli w połowie XVI w., powstał na Jasnej Górze zespół wokalno-instrumentalny: kapela jasnogórska. W późniejszych wiekach zespół ten należał do najlepszych w Polsce i Europie. Ma to znaczenie, ponieważ od samego początku funkcjonowania kapeli zaczęto gromadzić odpowiednie dla niej materiały nutowe. Ponadto, w związku z tym, że w jej skład wchodzili zarówno zakonnicy, jak i muzycy świeccy (z kraju i z zagranicy), klasztor jasnogórski stanowił również ośrodek edukacyjny, dzięki któremu wiele uzdolnionych osób mogło zdobyć wykształcenie muzyczne.

Obecna kolekcja - pomimo strat poniesionych w pożarze w 1690 r. czy zniszczeń spowodowanych upływem czasu - zawiera pokaźną liczbę muzykaliów. Jest tym samym jednym z najbogatszych zbiorów dzieł muzyki religijnej w Europie i świadczy o znaczącym ruchu muzycznym w historii naszego miasta. Poza tym na Jasnej Górze partytury składano również w formie wotów dedykowanych Matce Bożej czy też miejscowym przełożonym prowincji i klasztoru.

W klasztornych zbiorach muzycznych zgromadzono ponad trzy tysiące zapisów. W znacznej mierze są to rękopisy. Wśród nich znajdują się dzieła nie tylko kompozytorów polskich, w tym jasnogórskich, ale również wielu zagranicznych muzyków.

W archiwum muzycznym Jasnej Góry odnajdujemy dzieła klasyków wiedeńskich, m.in. Mozarta i Haydna, a także dzieła kompozytorów czeskich, słowackich, niemieckich, chorwackich, włoskich i oczywiście polskich – informuje o. dr Nikodem Kilnar OSPPE, Prezes Stowarzyszenia Kapela Jasnogórska, Krajowy Duszpasterz Muzyków Kościelnych przy KEP.

Muzykalia jasnogórskie zawierają więc dzieła wielu wybitnych artystów, nie tylko wspomnianych Josepha Haydna i Wolfganga Amadeusza Mozarta. Znajdziemy w nich kompozycje między innymi Józefa Elsnera, nauczyciela Fryderyka Chopina, Karola Kurpińskiego, Franciszka Lessla, Marcina Żebrowskiego, Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego, Wojciecha Dankowskiego, a także kompozytorów paulińskich, jak chociażby o. Władysława Leszczyńskiego.

Archiwum muzyczne Jasnej Góry stanowi ważne źródło wiedzy muzycznej nie tylko w kontekście polskim, ale również europejskim. W roku 2004 powołano nawet Zespół Naukowo-Redakcyjny Jasnogórskich Muzykaliów pod kierunkiem prof. dr. hab. Remigiusza Pośpiecha, przygotowujący materiały nutowe, komentarze naukowe do płyt, źródłowe wydania nutowe oraz publikacje naukowe.

Aktualnie wydano ponad 80 płyt CD z Jasnogórską Muzyką Dawną. Wydano nuty w serii Musica Claromontana oraz serię naukową Musica Claromontana – Studia, w której prezentujemy twórczość kompozytorów jasnogórskich oraz tradycje liturgiczne paulinów w średniowieczu ─ mówi o. Kilnar.

Opracowywaniem zachowanych w archiwum jasnogórskim utworów muzycznych, a także przygotowywaniem ich do wykonania, nagrania i publikacji zajmuje się jednak przede wszystkim Stowarzyszenia Kapela Jasnogórska, prowadzone właśnie przez o. Kilnara, wspierające ponadto działalność Zespołu Muzyki Dawnej Kapela Jasnogórska.

Co więcej, w 2019 r. podjęto starania, aby zbiory zdigitalizować, skatalogować i udostępnić. Dzięki temu możliwe stanie się nie tylko odkrywanie zachowanych w klasztornym archiwum jasnogórskich muzykaliów, ale także upowszechnianie ich wśród szerszej publiczności i zachowywanie tego bogatego dziedzictwa muzyki religijnej.

Dobiega końca digitalizacja całego zbioru muzykaliów jasnogórskich, dzięki współpracy klasztoru jasnogórskiego z Instytutem Fryderyka Chopina w Warszawie, w szczególności z dyrektorem dr. Arturem Szklenerem oraz członkiem naszego Zespołu Naukowo-Redakcyjnego Jasnogórskich Muzykaliów dr. Marcinem Konikiem, który również pracuje w Instytucie Fryderyka Chopina – wyjaśnia o. Kilnar. – Zbiór ten zostanie wkrótce w całości udostępniony społeczeństwu, co spowoduje popularyzację muzyki jasnogórskiej, a także polskiej kultury muzycznej na ogromną skalę. Wyrażam serdeczną wdzięczność wszystkim wymienionym osobom oraz instytucjom, a także wszystkim naszym współpracownikom.

mw