SZUKAJ
CO/GDZIE/KIEDY W CZĘSTOCHOWIE Portal kulturalny

Zdjęcie bogato zdobionej szopki krakowskiej
CGK 12/2019

Pobierz PDF

SZOPKI KRAKOWSKIE W CZĘSTOCHOWIE

Wpisane na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO szopki krakowskie już wkrótce będzie można oglądać w Muzeum Częstochowskim. Tej niezwykłej okazji doczekamy się 10 grudnia w miejskim Ratuszu.


Szopka krakowska to smukła, wielopoziomowa i bogato zdobiona konstrukcja, wykonana z lekkich materiałów. Cechuje się, zwłaszcza obecnie, nagromadzeniem zminiaturyzowanych elementów charakterystycznych dla zabytkowej architektury Krakowa. Najczęściej odwzorowywane są Kościół Mariacki i Katedra Wawelska.


Zwyczaj budowania szopek wywodzi się z tradycji statycznych szopek świątecznych oraz jasełek, wystawianych w kościołach w okresie świąt Bożego Narodzenia. Całość miała służyć za godne miejsce przedstawienia wielkiej tajemnicy Narodzin Syna Bożego. Pierwsze konstrukcje tego typu powstały w połowie XIX w. i tworzyli je cieśle oraz murarze z podkrakowskich okolic, głównie ze Zwierzyńca, którzy potrzebowali dodatkowego zajęcia w czasie martwego sezonu budowlanego. Ponadto w okresie świąt chodzili z szopkami po domach. Duże – wyposażone często w ruchome elementy, oświetlenie, zmienne tła itp. – służyły do odgrywania inscenizacji jasełkowych. Małe z kolei można było imieścić pod choinką. Od drugiej połowy XIX w. w Krakowie zaczął wyodrębniać się swego rodzaju odrębny cech szopkarzy.


Najstarsza zachowana w zbiorach Muzeum Etnograficznego w Krakowie szopka krakowska została zbudowana w latach 90. XIX w. przez murarza z Krowodrzy – Michała Ezenekiera. Jest duża i masywna, ma 226 cm wysokości, 150 cm szerokości i 40 cm głębokości. Stała się wzorem dla innych szopek, które tworzą styl współcześnie nazywany stylem ezenekierowskim.


Tradycję budowy szopek przekazywano z pokolenia na pokolenie. Na przykład Walenty Malik, pierwszy przedstawiciel rodu Malików – jednego z wielu rodów, obok np. Markowskich, Głuchów czy Paczyńskich – tworzył szopki już w 1923 roku. Jego syn – Włodzimierz, a także wnuk Stanisław wielokrotnie brali udział i zwyciężali w konkursie szopek krakowskich. Warto zwrócić uwagę, że podczas częstochowskiej wystawy będzie można podziwiać dwie szopki wykonane przez członków tego rodu.


Na wystawie prezentujemy 20 szopek ze zbiorów Muzeum Krakowa. Najstarsza pochodzi z 1967 roku, a najnowsza z ostatniego konkursu z 2018 roku – tłumaczy Agnieszka Ciuk-Koćwin z Działu Etnografii Muzeum Częstochowskiego, kuratorka wystawy. – Największa szopka ma ponad 2 metry wysokości, a najmniejsza 19 cm, choć zdarzają się szopki wykonane misternie na łyżeczce do herbaty. Uzupełnieniem ekspozycji są filmy pokazujące, jak buduje się szopkę, przestawiające rody szopkarzy oraz historię konkursu na najpiękniejszą szopkę krakowską.


W pierwszej połowie XX w. tradycja chodzenia z szopką zaczęła zanikać. W związku z tym w 1937 roku – z inicjatywy Jerzego Dobrzyckiego, wielkiego miłośnika krakowskich tradycji i zwyczajów – zorganizowano I Konkurs na Najpiękniejszą Szopkę Krakowską, który spowodował odrodzenie się tradycji budowania szopek. W tym roku odbędzie się już 77. edycja konkursu. Od 2014 roku krakowskie szopkarstwo znajduje się na krajowej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego, z kolei w 2018 roku zostało także wpisane, jako pierwsze polskie zjawisko, na Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Szopki krakowskie cieszą się dużym zainteresowaniem w całym kraju. Największym kolekcjonerem szopek są Muzeum Krakowa oraz Muzeum Etnograficzne w Krakowie.


Otwarcie wystawy „Szopki krakowskie z Muzeum Krakowa” w Muzeum Częstochowskim w Ratuszu nastąpi 10 grudnia o godzinie 18.00. Wstęp na wydarzenie jest wolny. Szopki będzie można podziwiać do 2 lutego 2020 roku.


mw