Z DZIEJÓW RAKOWA

29 września, w Muzeum Częstochowskim otwarta zostanie wystawa „Raków – z dziejów dzielnicy Częstochowy”. Impulsem do jej powstania była obchodzona w roku ubiegłym 90. rocznica przyłączenia Rakowa do Częstochowy.

Obszar obecnej dzielnicy Raków to dawne Pustkowie Raków i las o tej samej nazwie nad Wartą. Pod koniec XVIII w. w osadzie mieszkało 55 osób (w 9 domach). Późniejszy swój rozwój zawdzięczała wybudowanej w latach 1895–1900 Hucie „Częstochowa”. W rejonie dzisiejszych ulic Okrzei, Limanowskiego i Łukasińskiego powstała kolonia fabryczna, składająca się z domu dyrektora, budynków majstrowskich oraz robotniczych; zbudowano też budynek zwany Pałacykiem Hantkego.

Pod względem administracyjnym Raków przez długi czas był wsią należącą do gminy Huta Stara. Kolonia fabryczna posiadała ulice, a od roku 1904 elektryczność. Pomoc medyczną zapewniał szpital i ambulatorium Huty „Częstochowa”, działała ochronka (przedszkole) i szkoła przyfabryczna. W osadzie prowadzona była działalność kulturalna (funkcjonował amatorski zespół teatralny, biblioteka, prowadzono odczyty), także sportowa (powstało Rakowskie Towarzystwo Cyklistów, a w 1921 r. klub piłkarski Racovia – obecnie Raków Częstochowa). W 1910 r. wyodrębniona została parafia Raków, w dwa lata później utworzono cmentarz.

Raków, osada fabryczna i zarazem ważny ośrodek przemysłowy, już od początku XX w. miał duży wpływ na życie gospodarcze i polityczne Częstochowy. Niewielka odległość dzieląca te dwie miejscowości wskazywała na to, że wcześniej czy później dojdzie do ich połączenia. 13 III 1928 r. Rada Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej podjęła uchwałę o zmianie granic Częstochowy; do miasta postanowiono przyłączyć osadę fabryczną Raków i wieś (liczącą 5904 mieszkańców) a także Dąbie oraz grunty majątku Błeszno. Proces przyłączania trwał jeszcze kilka lat. Ostatecznie Raków i Błeszno znalazły się w granicach Częstochowy w roku 1930 r. Po dokonanych przyłączeniach Raków wraz z Dąbiem utworzyły dzielnicę nr XI. Po Śródmieściu była to najludniejsza dzielnica Częstochowy. W latach 30. w dzielnicy działały: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, Liga Morska i Kolonialna, koło Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, koło PCK, Organizacja Młodzieżowa Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego oraz drużyny harcerskie. W roku 1933 oddano wiernym kościół św. Józefa. Po roku 1945, wraz z rozbudową Huty powstały osiedla Raków I, Raków II i Raków III, wytyczono aleję Pokoju, którą od roku 1958 kursują tramwaje (do 1971 r.tramwaj jeździł także ul. Łukasińskiego), łącząc Raków ze Śródmieściem, Tysiącleciem i Północą. W 1958 r. utworzono Spółdzielnię Mieszkaniową „Hutnik”. Od 1955 r. działało kino„Hutnik”, a od 1967 r. kino „Relax”. W latach 70. powstała trasa szybkiego ruchu z charakterystyczną estakadą na początku al. Pokoju. Od roku 2001 funkcjonuje Centrum Handlowe „Jagiellończycy”. Pięć lat później przy al. Pokoju odsłonięto Pomnik Orląt Lwowskich (wg projektu Szymona Wypycha). W dzielnicy (w Pałacyku Hantkego) działa Miejski Dom Kultury (dawny Zakładowy Dom Kultury Huty „Częstochowa”, później Młodzieżowy Dom Kultury) – z salą widowiskową i pływalnią. W sąsiedztwie stacji kolejowej i wiaduktu przy alei Pokoju znajduje się rezerwat archeologiczny – placówka Muzeum Częstochowskiego; mieści się tu zakonserwowane cmentarzysko z okresu kultury łużyckiej, z wczesnej epoki żelaza.

Na wystawie „Raków – z dziejów dzielnicy Częstochowy” zostanie pokazany szereg materiałów historycznych związanych z Rakowem. Pochodzą one ze zbiorów Muzeum Częstochowskiego, Archiwum Państwowego w Częstochowie, Miejskiego Domu Kultury, Biblioteki Publicznej (filia na Rakowie). Szereg cennych historycznych przedmiotów użyczyli redakcja „Głosu Hutnika”oraz prywatni kolekcjonerzy.

Juliusz Sętowski