STARY RYNEK I PUCHATEK

Stary Rynek to miejsce pamiętające najdawniejsze dzieje Częstochowy, milczący świadek zmiennych losów naszego miasta. Rynek wytyczony został przed rokiem 1377, równocześnie z nadaniem Częstochowie praw miejskich. Jego lokalizacja podyktowana była m.in. pobliskim brodem na spławnej wówczas Warcie i Traktem Krakowskim, krzyżującym się w tym miejscu z Traktem Wieluńskim.

Rynek uzyskał kształt prostokąta, z wybiegającymi z jego naroży - na osi północ-południe – ulicami. Na środku Rynku od XVI w. stał drewniany ratusz, regularnie niszczony w kolejnych stuleciach. Po spaleniu go przez wojska austriackie w 1809 r., został ostatecznie rozebrany w roku 1817. Odtąd funkcję ratusza pełniła prawdopodobnie okazała kamienica pod nr. 18. W latach 1823–1826 nastąpiło połączenie Starej i Nowej Częstochowy w jeden organizm miejski. Ze względu na przeniesienie około 1829 r. siedzib władz municypalnych do nowego ratusza przy rynku św. Jakuba (obecnie plac Biegańskiego) rozpoczął się okres spowolnienia rozwoju tej części miasta. W latach
międzywojennych Stary Rynek stanowił centralny punkt ówczesnej dzielnicy żydowskiej. Podczas okupacji znalazł się w samym środku getta utworzonego przez Niemców wiosną 1941 r. Podczas jego tragicznej likwidacji, jesienią roku 1942, zabudowa zachodniej pierzei rynku została zrujnowana.

W 1950 r. dokonano rozbiórki ruin pomiędzy ul.Warszawską a Rynkiem. Zlikwidowano wówczas wąską (3–4 m) ulicę Gęsią, która biegła między rzędami zabudowy pierzei zachodniej; była ona łącznikiem między ulicą Mirowską (dawniej Kościelna, później Prosta) a Mostową. W dawnych czasach warsztaty rzemieślnicze i sklepy przy tej uliczce nadawały jej charakter małego pasażu handlowego. Kamienice mieszkalne zwrócone były frontami do Rynku, zaś od strony ul. Warszawskiej w większości były oficyny gospodarcze. Z planu regulacyjnego z 1823 r. wynika, że posesje wychodzące na Rynek były wąskie, przypominając w ten sposób średniowieczną zabudowę.

Na początku lat 60. Przedsiębiorstwo Budowlane Kopalnictwa Rud Żelaza w Częstochowie planowało wznieść tuż przy Rynku, u zbiegu ulic Warszawskiej i Mostowej 8-kondygnacyjny biurowiec. W roku 1968 „Życie Częstochowy” doniosło o koncepcji budowy jeszcze wyższych budynków na terenie oczyszczonym z ruin. Na szczęście do realizacji tych molochów nie doszło. W latach 70. wzniesiono jednak dwa bloki mieszkalne, które kształtem i wielkością też nie pasowały do otoczenia. W 1975 roku na terenie zajmowanym wcześniej przez zabudowania pierzei zachodniej Rynku (w latach 70. - pl. Marchlewskiego), Kombinat Budownictwa „Śląsk-Północ” wybudował
dom handlowo-usługowy. Od znajdującego się w nim sklepu z artykułami dziecięcymi cały budynek zapisał się w pamięci częstochowian jako „Puchatek”. Budynek,
stojący frontem do ulicy Warszawskiej, zaprojektował w 1974 r. architekt Marian Kruszyński, autor szeregu ciekawych obiektów na terenie Częstochowy, m.in. komendy policji przy ul. Popiełuszki („trójkąt”), kawiarni i lodziarni „Delicje” przy al. Armii Krajowej i stojącego obok bloku - „falowca”. Kruszyński dostosował obiekt do wysokości otaczającej go zabudowy. W elewacji umieszczono „meander” podkreślający pionowy podział budynku. Od strony rynku (wówczas był to plac Marchlewskiego) pawilon wyposażono w podcienie i otwarte patio.

Obiekt od chwili jego wzniesienia budził kontrowersje – miał swoich zwolenników i przeciwników. Zdaniem oddziału częstochowskiego Stowarzyszenia Architektów Polskich
„budynek wpisał się w zabytkowe otoczenie i wysokością i podziałem elewacji nawiązujących do historycznych szerokości działek zajmowanych do wojny przez kamieniczki”. Pomieszczenia w pawilonie (o powierzchni 2100 m²) pierwotnie zajmowały: na parterze Rolniczy Dom Towarowy, na piętrze restauracja „Staromiejska” (było w niej 150 miejsc), duży sklep spożywczy, zakład krawiecko-kuśnierski, apteka i wspomniany sklep z artykułami dziecięcymi „Puchatek”. Od roku 1989 w miejscu restauracji pojawił się salon gier „Bingo”. W latach 90. był tu salon sukien ślubnych „Wanda”, a od strony rynku funkcjonowała księgarnia. W początkach XXI wieku górę zajął sklep z meblami i artykułami RTV i AGD, a w 2011 r. część powierzchni na parterze drogeria znanej sieci oraz lokal, w którym można było spędzić czas na tańcach i spotkaniach towarzyskich. Dokonywano też ingerencji w pierwotne założenie architektoniczne gmachu; w końcu roku 2010 na parterze od strony południowej poszerzono budynek, likwidując podcień. Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat pojawiały się różne koncepcje na zagospodarowanie coraz bardziej podupadającego obiektu. Żadna z nich nie znalazła jednak uznania u właścicieli „Puchatka”.

Juliusz Sętowski