Dzięki poezji stajemy się lepszymi ludźmi

Przed nami pięciodniowy 2. Festiwal Poezja Jest Najważniejsza. O jego idei opowiadają: Aleksander Wierny, jego pomysłodawca i jednocześnie naczelnik Wydziału Kultury, Promocji i Sportu Urzędu Miasta Częstochowy; Bogdan Knop, prezes Towarzystwa Galeria Literacka oraz Robert Jasiak, dyrektor Ośrodka Promocji Kultury „Gaude Mater”.

Jak narodził się Festiwal Poezja Jest Najważniejsza?

Aleksander Wierny: Pierwsza edycja festiwalu odbyła się w ubiegłym roku. Od początku ważne były dwie rzeczy. Po pierwsze, chcieliśmy pokazywać częstochowskich poetów i poetki, ponieważ to środowisko staje się coraz bardziej wyraziste. Chcieliśmy zbudować taką platformę, na której lokalni autorzy mogą się pokazać. Drugim powodem, dla którego powstał festiwal, było to, żeby ściągać do naszego miasta twórców, którzy są rozpoznawalni w skali ogólnopolskiej. Wszystko po to, żeby częstochowianie i częstochowianki mogli się z nimi spotkać i porozmawiać, a może zupełnie po raz pierwszy mieć kontakt z ich poezją. Takie były początki. Tegoroczna edycja spełniła moje marzenie, udało się bowiem do tych dwóch założeń dodać trzeci komponent. I tak w Częstochowie gościć będzie poeta o sławie ogólnoświatowej.

Zanim porozmawiamy o tegorocznym programie, opowiedzcie proszę, z jakim odbiorem spotkała się pilotażowa odsłona?

Robert Jasiak: Przy organizacji niemal wszystkich wydarzeń odbywających się w naszym Ośrodku staramy się zrobić „badanie rynku”. Jeśli chodzi o pierwszą edycję, myślę, że nikt z nas nie spodziewał się aż tak wysokiej frekwencji. To cieszy. Bywało tak, że nie wszyscy mogli uczestniczyć w wydarzeniach, brakowało już bowiem miejsc. To chyba najlepszy dowód na to, że taka impreza jest potrzebna. Wypełnia ona przy tym pewną lukę, bo prozie dedykowany jest Festiwal Dekonstrukcji Słowa „Czytaj!”, a poetyckiego przedsięwzięcia dotąd brakowało.

Festiwal łączy różne środowiska. Właśnie dzięki takiej współpracy udało się spoić w całość trzy elementy. To zasługa Towarzystwa Galeria Literacka, które w tym roku dołączyło do grona organizatorów wydarzenia?

Bogdan Knop: Po zakończeniu pierwszego festiwalu nieco nieformalnie rozmawialiśmy z panem Aleksandrem o tym, że warto byłoby rozpocząć współpracę. Potraktowałem te plany poważnie i w momencie, gdy potwierdziło się, że mamy okazję wydać tom wybitnego, ukraińskiego poety i tłumacza Wasyla Machny - „Wiersze jerozolimskie i 16 innych”, zaproponowałem, żebyśmy połączyli siły. Z kolei to, że udało nam się wydać tę książkę i zaprosić do Częstochowy tak niezwykłego gościa, jest zasługą Bohdana Zadury – najwybitniejszego tłumacza literatury ukraińskiej i laureata tegorocznej Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus za tłumaczenie książki Kateryny Babkiny. Dzięki temu udało się nam dołożyć ów „brakujący element” i wpisać się w program festiwalu. Bez tego punktu zaczepienia trudniej byłoby wypromować należycie to spotkanie.

Wasyl Machno przyleci do nas prosto z Nowego Jorku. Podobnie jak Bohdan Zadura, będzie gościem ostatniego dnia festiwalu.

Zostając przy programie: impreza się rozrasta. Rok temu zaprosiliście na trzy poetyckie dni, teraz będzie ich aż pięć dni. Jakie propozycje przygotowaliście?

A.W.: Spełniamy wspomniany postulat, który narodził się w naszych głowach rok temu. Chcemy więc, żeby festiwal był mocny lokalnie. Podczas imprezy książkowo zadebiutuje Sławomir Domański. To wielokrotny zwycięzca Turnieju Jednego Wiersza, a przy tym autor wielu recenzji. Z kolei po dziesięciu latach „milczenia” powróci z premierowym tomem znakomity poeta Tomasz Jamroziński. Bardzo się z tego powrotu cieszę, bo to jeden z najbardziej utalentowanych autorów swojego pokolenia w Polsce. Na festiwalu ze swoją debiutancką książką pojawi się również Karina Caban, laureatka Konkursu im. Anny Świrszczyńskiej. Wspominam o niej w kontekście lokalnym, bo urodziła się i wychowała w Częstochowie. Dziś mieszka w Krakowie, ale kontaktu z naszym miastem nie straciła.

Gościnią festiwalu będzie także Małgorzata Lebda - jedna z najwybitniejszych polskich poetek, laureatka licznych konkursów, uhonorowana m.in. Nagrodą im. Wisławy Szymborskiej. To aktywistka ekologiczna, ultramaratonka i - choć wydaje się, że to bardzo odległe dziedziny - ona łączy to wszystko w niezwykle zgrabny sposób.

B.K.: Ostatni dzień festiwalu, który przypadnie na niedzielę, 20 listopada to „nasz dzień”. Zatytułowaliśmy go „Przestrzeń i terytorium”. Program będzie się składał z dwóch części. Najpierw odbędzie się spotkanie z tłumaczami, czyli wspomnianym Bohdanem Zadurą i Olgą Wiewiórą – tłumaczką poezji łotewskiej. Druga część poświęcona będzie „Wierszom jerozolimskim” Wasyla Machny. Porozmawiamy o tożsamości, literaturze ukraińskiej i o kontekstach przekładów. W trakcie spotkania odbędzie się wręczenie Międzynarodowych Nagród Literackich: „Don Kichota” i „Pogranicza”. Zrobi to konsul honorowy Ukrainy w Polsce

Wasyl Machno zapowiedział swój przyjazd wcześniej. Spodziewamy się go już 17 listopada i wiemy, że znajdzie się w gronie uczestników festiwalu. Będzie to okazja, by porozmawiać z nim na innym gruncie, bardziej prywatnym.

Festiwal stawia na interdyscyplinarność. To nie tylko spotkania autorskie.

R.J.: Obok spotkań i paneli program Festiwalu Poezja Jest Najważniejsza uzupełnią dyskusja o roli poezji we współczesnym świecie, koncerty oraz Turniej Jednego Wiersza (który odbędzie się w Klubokawiarni Bank). Imprezę promuje m.in. artystyczny kubik, który stoi na placu Biegańskiego.

Festiwal rzeczywiście będzie interdyscyplinarny. Nie zabraknie więc dwóch doskonałych koncertów: australijskiego songwritera Philipa Brackena oraz poetki Marty Eloy Cichockiej i jazzmana Marcina Olesia. Wstęp na wszystkie punkty programu będzie wolny.

Wydarzeniu przewodzi manifest, w którym czytamy, że „w dobie kultury obrazkowej, w czasach medialnie opanowanych przed modne insta i tik-tok poezja musi być «pozytywnie bezczelna»”. Całość wieńczy wspólna, tytułowa teza - „Poezja jest najważniejsza”. Tę myśl rozwijały wcześniej osoby zaproszone do nagrania klipów promujących festiwal. A Wy jak byście ją dopełnili?

B.K.: Poezja jest najważniejsza, bo jest najważniejsza.

R.J.: …bo uczy wrażliwości.

A.W.: Ja muszę odrobinę dłużej odpowiedzieć na to pytanie. Zastanawiając się nad nim, przypomniałem sobie słowa wybitnego austriackiego filozofa Ludwiga Wittgensteina: „granice mojego języka wyznaczają granice mojego świata”. To znaczy, że tyle rozumiemy z otaczającego nas świata, na ile pozwala nam język, którym się posługujemy. Poezja pozwala go poszerzyć. Dzięki niej rozumiemy więcej, rozumiemy innych, a dzięki temu stajemy się lepszymi ludźmi.

Rozmawiała Zuzanna Suliga

Fot. Adam Markowski

2. edycja Festiwalu Poezja Jest Najważniejsza rozpocznie się w środę, 16 listopada. Pięciodniowy program wypełnią spotkania autorskie, panele, dyskusje, koncerty i Turniej Jednego Wiersza. Wstęp na wszystkie wydarzenia będzie wolny. Organizatorami festiwalu są Wydział Kultury, Promocji i Sportu Urzędu Miasta Częstochowy, Ośrodek Promocji Kultury „Gaude Mater” oraz Towarzystwo Galeria Literacka, a partnerami - Muzeum Częstochowskie i Klubokawiarnia Bank.