Człowiek roku 1939 - Maria Kostrzewska

Pracowała jako nauczycielka, była działaczką harcerską i Polskiego Czerwonego Krzyża. W czasie okupacji niemieckiej, w latach 1939–1942, jako hufcowa kierowała pracą niepodległościową harcerek Szarych Szeregów w Częstochowie.

Maria Kostrzewska urodziła się 11 sierpnia 1911 r. w Częstochowie, była córką Andrzeja Kostrzewskiego (ok. 1868–1951) i Agnieszki z Krzywdów (ok. 1883–1935). W 1930 r. ukończyła Seminarium Nauczycielskie w Częstochowie i w tymże roku rozpoczęła pracę w Częstochowie: początkowo w prywatnej szkole powszechnej Zofii Wigurskiej-Folfasińskiej. Od roku następnego pracowała w Szkole Powszechnej nr 10.

Jeszcze podczas nauki w Seminarium Nauczycielskim Kostrzewska wstąpiła do Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP). W końcu lat 30. XX w. została komendantką III Hufca Żeńskiego. W latach 1936–1939 jako komendantka organizowała wycieczki i kierowała obozami harcerskimi. Po wybuchu wojny we wrześniu 1939 r. działała w Pogotowiu Harcerskim. W swoim mieszkaniu ukryła księgozbiór i pomoce szkolne. Gdy Niemcy zajęli budynek szkoły na więzienie, Kostrzewska pracowała w filii Szkoły Powszechnej nr 10 na tzw. „Piaskach”, za cmentarzem żydowskim.

Od roku 1939 kierowała tajną pracą niepodległościową harcerek z Szarych Szeregów w Częstochowie; z Warszawy otrzymała nominację na hufcową harcerek. Kostrzewska była odpowiedzialna za zorganizowanie punktów sanitarnych, skrzynek łącznościowych, kolportażu pism, ulotek, prowadzenia kancelarii wojskowej. W jej domu (przy ul. Miłej 18) ukrywane były oryginalne dokumenty osób zagrożonych aresztowaniem, także powielacz (na którym odbijała ulotki), farby drukarskie. Odbywały się tam odprawy instruktorów Szarych Szeregów, magazynowano broń.

Pracowała też w Polskim Czerwonym Krzyżu (PCK): zbierała żywność, bieliznę i dostarczała jeńcom i potrzebującym. Kierowała harcerską pocztą, w swoim mieszkaniu drukowała informacje radiowe, a także ulotki w języku niemieckim. Współredagowała również pisma Szarych Szeregów: „Pobudka”, później „Wiadomości”.

W związku ze swą pracą w harcerstwie przed wojną, w październiku 1941 r. Kostrzewska została aresztowana w grupie sześciu nauczycielek miejscowych szkół; była przesłuchiwana w siedzibie Gestapo i więziona na Zawodziu w Częstochowie. 9 kwietnia 1942 r. została wywieziona do obozu koncentracyjnego Ravensbrück. Tam działała w tajnej drużynie obozowej „Mury”, która zajmowała się podtrzymywaniem na duchu, nauczaniem, dożywianiem, dostarczaniem lekarstw więźniarkom. W sierpniu 1943 r. Kostrzewska została przewieziona do filii obozu w Genthin k. Magdeburga, gdzie pracowała w fabryce amunicji.

Po wyzwoleniu obozu 9 maja 1945 r. powróciła (pieszo) do Częstochowy. 1 czerwca 1945 r. zgłosiła się do pracy w Szkole Podstawowej nr 10. W tymże roku podjęła pracę w Komendzie ZHP, prowadząc spotkania i opiekując się 8. Drużyną Harcerską im. Adama Mickiewicza, działającą przy wspomnianej szkole.

Maria Kostrzewska zmarła 6 stycznia 1990 r. w Częstochowie. Została pochowana na cmentarzu Kule (w sektorze 26, rząd 8, grób 14).