„WnętrzoSłowa” na dwanaście miesięcy

W kasie w gmachu przy ul. Kilińskiego czeka kalendarz „WnętrzoSłowa 2025”. To wspólne dzieło Stowarzyszenia Daj Mi Czas i Teatru im. Adama Mickiewicza w Częstochowie. Bohaterami uczyniono osoby w spektrum autyzmu. Nie liczą tak biegle jak filmowy „Rain Man”. Z postacią graną przez Dustina Hoffmana łączy ich jednak to, że uczą innych nowego spojrzenia na rzeczywistość.

W sklepach od pewnego czasu są już świąteczne słodkości, dekoracje, upominki. Pewnie są już tacy, którzy puścili sobie raz czy dwa „Last Christmas”. Niektóre domy mają za sobą już coroczne „losowanie” prezentów i pomysł na to, jak ubrać choinkę. Odliczamy do Bożego Narodzenia, a wraz z nim - nieuchronnie - do końcówki roku.

31 grudnia zdejmiemy stare kalendarze, by 1 stycznia przełożyć pierwszą kartkę z 2025 rokiem. Księgarnie i sklepy oferują szereg widoków na przyszły rok. Nieśmiertelnym powodzeniem cieszą się kalendarze z kotkami, pieskami i konikami. Są perły krajobrazu Polski, są cuda świata, górskie szczyty i wody oceanów. Są najsłynniejsze dzieła malarskie i kadry z kultowych filmów.

Wśród tych najróżniejszych propozycji jest jedna, wobec której trudno o obojętność. To „WnętrzoSłowa 2025”. Za projekt odpowiada częstochowskie Stowarzyszenie Daj Mi Czas. Stąd bohaterami kalendarza (to już druga jego edycja) są osoby w spektrum autyzmu i z niepełnosprawnością sprzężoną. Nisko funkcjonujące, niesamodzielne, mające problemy z komunikacją i emocjami. Sportretował je artysta fotografik Damian Drewniak.

Współproducentem przedsięwzięcia został Teatr im. Adama Mickiewicza, dlatego zdjęcia powstawały w gmachu przy ul. Kilińskiego (m.in. na widowni, w foyer, dyrektorskim gabinecie i w sali prób), a uczestniczyli w nich aktorzy: Iwona Chołuj, Teresa Dzielska, Marta Honzatko, Agnieszka Łopacka, Małgorzata Marciniak, Agata Ochota- Hutyra, Sylwia Warmus, Hanna Zbyryt, Karol Czajkowski, Adam Hutyra, Michał Kula i Maciej Półtorak. W sesjach (w sumie było ich pięć) gościnnie wzięli udział także Lech Dyblik i Szymon Kowalik.

Obecność tej ostatniej dwójki nie była przypadkiem. Obaj odegrali bardzo ważne role podczas październikowej premiery kalendarza, która odbyła się… oczywiście również w teatrze. Lech Dyblik był muzyczną gwiazdą wieczoru, wraz ze swym zespołem (współtworzył go m.in. Krzysztof Niedźwiecki), zaprezentowali repertuar złożony przede wszystkim z utworów „Taty Kazika” czyli Stanisława Staszewskiego (z małym wyjątkiem dla twórczości Wojciecha Młynarskiego). Jak powiedział aktorowi pewien zaprzyjaźniony ksiądz: Lechu, to jest lepsze niż rachunek sumienia. Sporo w tym prawdy, a przykładem niech będą „Samotni ludzie”, których również przypomniano podczas koncertu.

Z kolei Szymon Kowalik (znacie go z rolek, które publikujemy na CGK), który od lat wspiera działania Daj Mi Czas, poprowadził całą galę. Poprowadził też licytację pierwszych, podpisanych przez twórców kalendarzy, do których dołączono nagrody specjalne, jak np. sesję zdjęciową u Damiana Drewniaka. Trzeba Szymonowi przyznać, że mistrzowsko nakłaniał zebranych do szczodrości serc. Każda złotówka zostanie dobrze wykorzystana i wesprze codzienną działalność prowadzonego przez Stowarzyszenie Środowiskowego Domu Samopomocy typu D.

Kalendarzowi towarzyszy cel dużo wyższy niż zbiórka publiczna. To oswajanie inności. Przełamywanie schematu „geniusza z autyzmem”, który zaszczepił nie tylko w popkulturze filmowy „Rain Man”. Raymond z niesamowitą biegłością rozwiązywał w pamięci skomplikowane zadania matematyczne. U podopiecznych Daj Mi Czas nie doszukujmy się tych zdolności. Choć coś ich z bohaterem granym przez Dustina Hoffmana rzeczywiście łączy, podobnie jak on uczą tych „w normie” innego spojrzenia na świat.

„WnętrzoSłowa” całe zbudowane są z czułości. Drewniak specjalizuje się w takiej wrażliwej fotografii. Sam podkreśla, że u niego emocje są na wierzchu, tym samym każdy kadr oddaje empatię dla bohaterów tych wymagających sesji. Te zdjęcia oddają to, co niesprecyzowane. To, co osoby w spektrum autyzmu, często nie mogą wyrazić same. Damian postanowił oddać im głos. Stąd kolejne zdjęcia opatrzone są refleksyjnymi opowieściami. I chociaż nie zawsze potrafię to wyrazić: czuję… myślę…jestem… - czytamy na czerwcowej kartce z kalendarza.

Z kolei grudzień otwiera cytat Straciliście dla mnie tyle czasu, że poczułem się ważny. Tak zdaje się mówić Kamil, bohater sesji z udziałem Iwony Chołuj, Agnieszki Łopackiej i Małgorzaty Marciniak. Nie wierzę, by którakolwiek z osób, która uczestniczyła w tym projekcie, zakwalifikowałaby to jako stratę.

O dalekich od materialności zyskach mówiono podczas gali bardzo chętnie. O kulisach powstawania kalendarza rozmawiano w dokumencie zrealizowanym przez Adama Markowskiego. Rodzice i opiekunowie podopiecznych Stowarzyszenia opowiadali o swoich dzieciach i tym, jaka to radość, że ich codzienność, zawita teraz do wielu domów w Częstochowie.

Sami bohaterowie sesji opowiadali o tym, jak było – cytując – fajnie (a nawet bardzo fajnie). A aktorzy nie kryli, że i dla nich był to projekt wyjątkowy, taki, który zostaje w człowieku na dłużej - jeśli nie na zawsze. Słuchając tego trudno się nie wzruszyć.

Jednak na szczęście gala daleka była od smutkowania. Zapewniła to Iwona Chołuj, która podczas nagrań dokumentu, przekręciła nazwisko prezesa Stowarzyszenia – Romana Kowalczyka. Tak został „Kowalskim”, co „ciągnęło” się za nim przez cały wieczór. Nie pozostał jednak aktorce dłużny, więc ich konfrontacje raz po raz wywoływały wśród publiczności gromki śmiech.

Gala pozostaje wspomnieniem, ale kalendarz nadal czeka na tych, którzy odstąpią mu na rok swoją ścianę. Można go nabyć w kasie częstochowskiego teatru. Sugerowana cena to 100 zł.

Fot. Grzegorz Skowronek (premiera kalendarza)

Stowarzyszenie Daj Mi Czas już po raz drugi wydało kalendarz, którego bohaterami są osoby w spektrum autyzmu. Sesje zdjęciowe z udziałem aktorów zrealizowano w Teatrze im. Adama Mickiewicza. Autorem fotografii jest Damian Drewniak.