47 spojrzeń na „Jurajską Jesień”

Już tylko do niedzieli, 9 marca w Sali Gobelinowej Miejskiej Galerii Sztuki można oglądać efekt 50. Ogólnopolskiego Pleneru Malarskiego „Jurajska Jesień”.

Ta wystawa „zmusza” do wspomnień. W końcu „Jurajska Jesień” tytułowana jest najstarszym odbywającym się w Polsce plenerem malarskim. Na tę historię składa się 50 kolejno zorganizowanych plenerów wraz z podsumowującymi je wystawami. Te - firmowane przez Związek Polskich Artystów Plastyków Okręg Częstochowski - odbywają się nieprzerwanie, od 1974 r. Tradycji nie przeszkodziły ani zmiany polityczne, czy społeczne, ani niedawna pandemia.

- (…) wiążąc się życiowo z Częstochową w 1979 r., przez kolejne lata oglądałem wystawy odbywające się pod tym hasłem, mimo wprowadzonego stanu wojennego, czy innych przeciwności losu, które z pewnością napotykali na swej drodze ich kuratorzy. Ta kontynuacja zapoczątkowanych przez barbizończyków praktyk, już wiele lat temu zyskała sobie miano najdłużej organizowanego pleneru w Polsce, a obecnie dotarliśmy do półwiecza (sic!), które jest godne zauważenia nie tylko z uwagi na atrakcyjną geograficzną lokalizację i piękno jesiennych kolorów natury, ale przede wszystkim dzięki częstochowskim artystom, którzy od lat podejmują się trudu organizacji kolejnych plenerów i związanych z nimi wystaw – pisze w katalogu wystawy artysta-fotografik Jerzy Piwowarski, jeden z uczestników 50. pleneru.

Plenerowe odsłony odbywały się w różnych formułach – od kilkudniowych wyjazdowych, w różne zakątki Jury, przez spotkania, dyskusje stacjonarne, po indywidualne realizacje tematu (jak miało to miejsce w tym roku). - Komisarze plenerów, zajmujący się nimi organizacyjnie, ale również merytorycznie, poszukiwali i proponowali najrozmaitsze hasła wiodące, które sugerowały coraz to inne spojrzenie na krajobraz jurajski. Wspomnieć można m.in. o Jurze jako prastarej krainie („Podróż w czasie”, „Początek”), Jurze jako miejscu niezwykłym („Magiczna Jura”, „Świat ruchu, świat spokoju, świat jutra”), Jurze jako ewenemencie przyrodniczym i geologicznym („Tajemnice ziemi”, „Motywy wody”, „Drzewa - milczące piękno”, „Struktury Jury”) – wylicza Joanna Matyja z Miejskiej Galerii Sztuki.

Dzieje „Jurajskiej Jesieni” ściśle łączą się z historią częstochowskiej instytucji (powołanej jako Biuro Wystaw Artystycznych). Od początku działalności galerii poplenerowe wystawy są stałym punktem programu wystawienniczego. Prezentowane na nich prace stanowią potem również źródło kolekcji dzieł sztuki zebranej przez MGS.

Lata mijają, ale zainteresowanie malarską Jurą już nie. Dowodem tego jest jubileuszowa frekwencja. Na 50. plener zgłosiło się aż 47 twórców! Liczba to imponująca, bo przypomnijmy, że w pierwszej edycji uczestników było tylko… 16. Rolę komisarzy objęli tym razem prezes i wiceprezes częstochowskiego ZPAP-u: Krzysztof Kamil Malewicz i Tomasz Andrzej Man. Ostatni z wymienionych podjął się tego zadania po raz piąty (pierwszy raz nad plenerowiczami czuwał w 1999 r., gdy malowali w Hucisku).

W gronie uczestników pleneru znaleźli się zaś zarówno ci, którzy mogą pochwalić się imponującym stażem, jak i ci, którzy dopiero niedawno rozpoczęli tę jurajską przygodę. Wśród „wyjadaczy” są m.in. małżonkowie Elżbieta i Lech Ledeccy, którzy uczestniczą w spotkaniach już od drugiej edycji. Oczywiście bywały lata, w których brakowało ich na liście plenerowych twórców, ale według szybkich szacunków, na koncie mają ponad 40 odsłon.

„Debiutantem” w tej kwestii czuje się z pewnością artysta-fotograf Aleksander Żakowicz. Swoje wspomnienia zawarł w katalogu towarzyszącym wystawie: Kiedy wiosną 1974 roku przyjechałem z Wrocławia, na dworcu częstochowskim oczom podróżnych ukazał się baner z hasłem: „WITAMY UCZESTNIKÓW PLENERU JURAJSKA JESIEŃ”. Byłem zaskoczony i jednocześnie dumny, że Częstochowa zorganizowała ogólnopolską imprezę wykorzystując atuty krajobrazu i położenia bliskiej Jury. Plener stał się znany wśród artystów nie tylko z naszego kraju, ale i spoza jego granic. Teraz po półwieczu, w czasie którego miałem możliwość poznać wielu uczestników tego wydarzenia, a nawet z niektórymi się zaprzyjaźnić, napełnia mnie satysfakcją zaproszenie do udziału w jubileuszowym 50-tym Plenerze Jurajska Jesień.

Szukając języka opowieści o jurze artyści sięgali po rozmaite formy. Są malarskie ujęcia abstrakcyjne (np. u Romualdy Anioł-Lubos czy Małgorzaty Bryndzy) i klasyczne pejzaże (choćby Jerzego Klimczaka i Władysława Ratusińskiego). Są rysunki ołówkiem (Paulina Bocheńska), ale są i tuszem (Barbara Szyc). Są portrety (Krystyna Szwajkowska) i autoportrety (Aleksander Żakowicz). Nie brakuje też fotografii (m.in. autorstwa cytowanego już Piwowarskiego).

Pomysły wykraczały jednak często poza płótno czy papier. Rafał Kostrzewa Cierpiał jurajskie zamki uwiecznił (posiłkując się rysunkiem i kaligrafią, w której się specjalizuje) na XIX-wiecznych drzwiach. Agnieszka Mitura-Bagińska stworzyła misterną instalację „Ostaniec kolekcjonerski mały” kompilując drewno, żywicę, kamień i metal. Elżbieta Chodorowska wykonała tkaninę artystyczną „Struktury jurajskiej flory”, a jej córka – Urszula postawiła na druk… ale na tkaninie („Tajemnicza Jura”).

Jadwiga Wosik „Błysk kryształu” zamknęła w gobelinie (w końcu miejscem prezentacji jest Sala Gobelinowa!), a Halina Bartelak pokusiła się jeszcze o inne medium i odtworzyła w technice historycznej „Scenę polowania” z traktatu łowieckiego „Livre de Chasse” z końca XIV w.

Wszystkie te jurajskie zachwyty można oglądać do niedzieli, 9 marca. Ten sam ostateczny termin dotyczy również wystawy upamiętniającej Dariusza Słotę „(Nie)przerwanie” w Sali Śląskiej) oraz prezentacji malarstwa Joanny Jeżewskiej-Desperak („Za wielką szybą – Sala Poplenerowa i Antresola). Do piątku Miejska Galeria Sztuki czeka na zwiedzających od godz. 10.30 do 18.00, a w sobotę i niedzielę od godz. 11.00 do 19.00. Bilety normalne (obowiązują na wszystkie ekspozycje) kosztują 15 zł, a ulgowe – 10 zł.

Szczegóły: www.galeria.czest.pl. Na tej stronie można również pobrać katalog 50. Ogólnopolskiego Pleneru Malarskiego „Jurajska Jesień”.

Fot. Robert Jodłowski/Miejska Galeria Sztuki (wernisaż wystawy - 23 stycznia 2025 r.)

Autorami wystawy 50. Pleneru „Jurajska Jesień” są:
Romualda Anioł-Lubas, Halina Bartelak, Paulina Bocheńska, Dawid Bocheński, Małgorzata Bryndza, Krzysztof Cechowicz, Elżbieta Chodorowska, Urszula Chodorowska, Rafał Cierpiał, Aleksander Czank, Joanna Garasińska, Anna Gorejowska, Małgorzata Gorzecka, Jerzy Klimczak, Aleksandra Kotarska, Aleksandra Kowalska, Ewa Kozłowska, Maksymilian Kreutz Majewski, Roma Krysiak, Elżbieta Ledecka, Lech Ledecki, Altea Milada Leszczyńska, Jolanta Madej, Krzysztof Kamil Malewicz, Tomasz Andrzej Man, Agnieszka Mitura Bagińska, Justyna Olszewska Budzik, Ewa Piwowarska, Jerzy Piwowarski, Anna Przewłocka, Władysław Ratusiński, Magdalena Roszak, Cezary Sowa, Olga Stanisławska, Joanna Stępień, Rafał Narcyz Stępniak, Jacek Sztuka, Krystyna Szwajkowska, Barbara Szyc, Stanisław Marek Śledziński, Natalia Talarek-Oswald, Teresa Tarach-Ryczko, Grażyna Tarkowska, Michał Walczak, Anna Wawrykowicz-Żakowicz, Jadwiga Wosik, Aleksander Żakowicz