SPACER Z JULKIEM: DĄBROWSKIEGO 14 - SZKOŁY I NIE TYLKO

To, co się działo w budynku wzniesionym z czerwonej cegły, znakomicie współgrało z pierwotną nazwą ulicy – Szkolna. Tu bowiem, na przestrzeni ponad 100 lat, miało siedzibę kilkanaście szkół powszechnych i średnich oraz jedna wyższa.

Kamienicę wybudowano w początkach XX wieku przy ul. Szkolnej 10 (od czerwca 1918 r., po zmianie nazwy, z adresem przy ulicy Dąbrowskiego). Posiadała charakterystyczny wykusz w części frontowej. Sięgał on powyżej I piętra i został rozebrany przypuszczalnie jeszcze przed rokiem 1939. Budynek należał do Czesława Bagieńskiego, nauczyciela, właściciela 8-klasowego Gimnazjum Filologicznego, które funkcjonowało w tym miejscu w latach 1907–1912. Po zamknięciu gimnazjum, do roku 1914 Bagieński prowadził - w gmachu Muzeum Przemysłu Ludowego w Parku Staszica - warsztaty artystyczno-rzemieślnicze, a także krótko szkołę handlową przy ulicy Miedzianej (obecnie Chłopickiego). W latach dwudziestych XX w. opuścił Częstochowę i wyprowadził się do Łodzi, gdzie został nauczycielem łaciny w Państwowym Gimnazjum Żeńskim.

Od 1907 r. w budynku funkcjonowało Towarzystwo Śpiewacze „Lutnia”, odbywały się tu kameralne koncerty muzyczne, występy chórów, kabaretów, wieczornice i zabawy taneczne. W latach 1906–1914 prezentowały się amatorskie zespoły aktorskie. Począwszy od roku 1913, przez trzy lata miało tu swą siedzibę Gimnazjum Męskie Wincentego Szudejki. We wrześniu i październiku 1914 roku, ze względu na pojemną salę na I piętrze, w której mogło zmieścić się kilkaset osób, organizowano tu spotkania wysłanników Józefa Piłsudskiego (m.in. pisarzy – Wacława Sieroszewskiego i Wacława Daniłowskiego) z mieszkańcami Częstochowy. Działo się to w ramach akcji mającej zachęcić częstochowian do wstępowania w szeregi Legionów Polskich. Od roku 1915 w budynku funkcjonował Magistrat miasta Częstochowy (na piętrze była główna sala magistracka).

W II połowie 1916 r. na parterze otwarto Biuro Zgłoszeń do Wojska Polskiego. Rekrutowano tu żołnierzy do Legionów Polskich. W latach 1916–1918 działało też Gimnazjum Realne im. św. Józefa, prowadzone przez ks. Stanisława Kronenberga. W czasie I wojny światowej gmach służył również samorządowi miasta Częstochowy; odbywały się tu zebrania Rady Miejskiej. W lipcu 1917 r. do kamienicy przeniesiono biura meldunkowe. Od września 1918 r. znajdowała się w tym miejscu siedziba nowo otwartego gimnazjum Towarzystwa Opieki Szkolnej. W latach dwudziestych i trzydziestych XX w. w budynku, który był wówczas własnością Zarządu Miejskiego, znajdowała się Szkoła Powszechna nr 2. W latach 1925– 1939 w gmachu przy ulicy Dąbrowskiego mieściła się Biblioteka Miejska im. Władysława Biegańskiego, kierowana przez Wiktorię Wolańską. Początkowo wypożyczalnia usytuowana była na parterze, później przeniesiono ją na I piętro.

W czasie okupacji, po przywróceniu przez Niemców nauczania powszechnego, od 3 listopada 1940 r., funkcjonowały tu Polska Szkoła Powszechna nr 2 (uczęszczało do niej 322 dzieci) i Polska Szkoła Powszechna nr 14 (650 dzieci). W latach 1941–1942 w niezwykle trudnych warunkach działało tu pięć szkół powszechnych (nr 1, 2, 4, 6 i 7). Od października 1940 r. w budynku miały siedzibę ochronki (przedszkola dla chłopców i dziewcząt) nr 2 i 14 Rady Opiekuńczej Miejskiej (później Polskiego Komitetu Opiekuńczego), kierowały nimi Helena Mączka i Genowefa Polak.

Po roku 1945, aż do II połowy lat siedemdziesiątych XX w., w budynku dalej funkcjonowały szkoły. Były to Szkoła Powszechna nr 2 (później zmieniała nazwy - Szkoła Ogólnokształcąca Stopnia Podstawowego, następnie Szkoła Podstawowa nr 2), a także, przez krótki czas w I połowie lat 70. XX w, Państwowa Szkoła Muzyczna. Po tym, jak przeniesiono stąd Szkołę Podstawową nr 2, obiektem zawiadywała Wyższa Szkoła Pedagogiczna (później Akademia im. Jana Długosza, a od roku 2018 Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. J. Długosza). Dziś znajduje się tu Instytut Plastyki Wydziału Artystycznego UHP (kiedyś Instytut Artystyczny). W roku 2011 fasada budynku oraz dziedziniec zostały gruntownie wyremontowane: zachowano detale pierwotnej architektury, wymieniono pokrycie dachu, drzwi, okna, a cały gmach ocieplono. Koszty remontu pokryło Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Juliusz SętowskI