SPACER Z JULKIEM: DOM ELEKTROWNI

Budynek zdobiący miasto przez równe sto lat, zwany przez częstochowian Domem Elektrowni, mieścił się na rogu alei Kościuszki i alei Najświętszej Marii Panny 26.

Zbudowany został prawdopodobnie w 1868 roku. Na parterze utworzono pierwszą w śródmieściu aptekę. Jej właścicielami byli kolejno: Feliks Maszadro, od 1874 r. Ferdynand Karo, od 1880 r. Władysław Zachariasiewicz, później Antoni Długosz, Antoni Gawędzki, a w latach 1920–1940 Piotr Kozerski. W 1901 roku budynek zakupili: doktor Ludwik Batawia, naczelny lekarz Szpitala Żydowskiego na Zawodziu, Maurycy Neufeld, właściciel dużego składu aptecznego w mieście, radny miejski oraz Feliks Silber. W latach 1897–1935 funkcjonował tu znany w mieście zakład masarski Juliana Pleskaczyńskiego. Od około 1904 do 1914 roku działał skład fortepianów, pianin i organów Tomasza Porosa. W budynku znajdował się też (od 1908 r.) jeden z bardziej znanych w Częstochowie zakładów fotograficznych, prowadzony przez Wacława Wesołowskiego. Przez pewien czas działał również zakład elektrotechniczny „Tryb”.

W latach 1915–1918 pomieszczenia na parterze zajmowała redakcja „Dziennika Polskiego”, od 1919 roku funkcjonowała tam księgarnia „Robotnika”, a później księgarnia i sklep „Gońca Częstochowskiego” Franciszka Dionizego Wilkoszewskiego. Od początku lat trzydziestych do czasów po drugiej wojnie światowej, w budynku (od strony al. Kościuszki) znajdowała się restauracja „Express”, a od roku 1932 „Wir”. Korzystający z pierwszorzędnej kuchni bywalcy mogli też sycić uszy znakomitą muzyką zespołu A. Offmana. Pokoje na piętrze początkowo służyły jako mieszkania, m.in. zajmował tam lokal Marian Puchalski, stomatolog i członek zarządu Częstochowskiego Towarzystwa Cyklistów.

W 1912 roku na piętrze umieszczono siedzibę miejscowej filii Ryskiego Banku Handlowego. Bank powstał w Częstochowie po 1910 roku z agentury założonej w 1886 r. (pierwsza jego siedziba znajdowała się w budynku przy ul. Dojazd 9). Tuż po przeprowadzce pomieszczenia zostały przebudowane na kantor bankowy, a w skrzydle wschodnim budynku powstał skarbiec przygotowany przez berlińską firmę budowy sejfów. W czasie pierwszej wojny światowej bank był emitentem zastępczych pieniędzy papierowych, potem przeszedł pod niemiecki Zarząd Przymusowy; po zmianie nazwy był to Piotrogrodzko-Ryski Bank Handlowy oddział w Częstochowie. Dyrektorem banku w latach 1911–1925 był Maurycy Ruff, działacz niepodległościowy i społeczny, radny miejski. Po wchłonięciu Banku Ryskiego przez Bank Polski i po krótkim pobycie tego ostatniego w budynku, lokale na piętrze przejął Bank Śląski. Od 1926 roku pomieszczenia na pierwszym piętrze (7 okien od strony alei) wynajął żydowski Klub Sportowy „Warta”. W specjalnie urządzonej sali (na 400 osób) urządzano poranki muzyczne, przedstawienia teatralne (miejscowego Teatru Żydowskiego), festyny i zabawy. Dochód z tych imprez wzbogacał kasę klubową. W 1932 roku lokale po Banku Śląskim zajęło Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Francuskiej. Przeznaczenie budynku uległo zmianie, kiedy na piętrze umieściły swoje biura spółki z przewagą kapitału belgijskiego: Elektrownia w Częstochowie oraz Towarzystwo Elektryczne Okręgu Częstochowskiego. W połowie lat trzydziestych XX w. znalazło tu również siedzibę nowo powstałe Towarzystwo Elektryfikacyjne Okręgu Częstochowsko-Piotrkowskiego. W okresie drugiej wojny światowej funkcjonował w budynku niemiecki zarząd komisaryczny częstochowskich spółek elektroenergetycznych.

Po 1945 roku znajdowały się w budynku biura Zakładu Energetycznego Częstochowa. Energetycy opuścili budynek 12 marca 1966 r., przenosząc się do nowo wybudowanego Budynku Usług Technicznych, mieszczącego się na rogu al. Zawadzkiego i al. Lenina (obecnie al. Armii Krajowej i al. Jana Pawła II). Na parterze budynku (od strony ulicy), na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych znajdował się sklep Przedsiębiorstwa Handlu Meblami. W końcu 1961 roku został zlikwidowany, a w przebudowanym lokalu uruchomiono Dom Mody „Telimena”. W 1968 roku, w związku z planami (niezrealizowanymi) przebudowy skrzyżowania alei Kościuszki oraz alei Wolności z aleją NMP, zdecydowano się rozebrać narożną kamienicę. Prace przy jej demontażu trwały wiele miesięcy – od października 1968 r. do marca 1969 r. Obecnie, w narożniku ulic zajmowanym kiedyś przez kamienicę, znajduje się część budynku Cinema City.

Juliusz SętowskI