SZUKAJ
CO/GDZIE/KIEDY W CZĘSTOCHOWIE Portal kulturalny

8/2020

Pobierz PDF

JURAJSKA AKADEMIA: Architektura gotycka

Choć architektura gotycka wielu kojarzy się w dużej mierze z katedrami, to miała ona wielki wpływ na kształtowanie wszystkich typów budowli wznoszonych w Europie od końca XII do początku XVI wieku. Jura znana jest głównie z ruin gotyckich zamków spiętych Szlakiem Orlich Gniazd. Niemniej jednak wciąż możemy podziwiać spuściznę czasów kojarzonych przede wszystkim z Kazimierzem Wielkim, który zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną.


Wzięta przez nas ostatnio pod lupę architektura romańska ma swoją naturalną kontynuatorkę - architekturę gotycką. Ewolucja stylów to wieloletni proces, jednak z perspektywy czasu wydaje się oczywistym poszukiwanie jej przełomowych momentów. Za taki uważa się przebudowę chóru w benedyktyńskim opactwie Saint-Denis pod Paryżem, w pierwszej połowie XII w. Zastosowana tam ażurowa konstrukcja, umożliwiająca niemal nieskrępowany dostęp światła do wnętrza, stała się wyznacznikiem gotyku. Charakterystyczne dla architektury gotyckiej żebro sklepienne rozpropagowali w Europie Cystersi. Oczywiście nie pominęli przy tym również Polski. Na naszych ziemiach kluczową wydaje się być budowa kaplicy przy kościele Cysterek w Trzebnicy, co miało miejsce w drugiej połowie XIII w. Zjednoczenie kraju przez Władysława Łokietka, a następnie zapewnienie przez Kazimierza Wielkiego stabilizacji gospodarczej i politycznej wywarły istotny wpływ na rozwój budownictwa, którego owoce możemy podziwiać do dziś.


Kłobuck - kościół św. Marcina


Wciąż widoczne elementy gotyckie kościoła reprezentują schyłek omawianego stylu, pochodzą bowiem z XV wieku. Fundatorem budowli był Jan Długosz, silnie związany z samym Kłobuckiem m.in. jako proboszcz tutejszej parafii. Dzięki niemu przybyli tu z Krakowa Kanonicy Regularni Laterańscy reguły św. Augustyna i osiedlili się w wybudowanym dla nich klasztorze, którego świątynia jest częścią.


Olsztyn - zamek


Jeden z największych obiektów obronnych w naszym regionie swoje murowane początki miał w XIII w., a dojrzałość osiągnął w wieku XIV. W tym okresie był on również centrum administracyjnym dla dystryktu, a następnie starostwa olsztyńskiego. Najbardziej charakterystyczna dla zamku cylindryczna wieża pełniła funkcję więzienia, w którym swych ostatnich dni doczekał wojewoda poznański Maćko Borkowic. Trafił tam za nieprzychylne Kazimierzowi Wielkiemu działania, o których wciąż krążą legendy.


Będzin - zamek


Obecna warownia otrzymała formę gotyckiego zamku obronnego w XIV w., aczkolwiek wynikiem nieustającej fortyfikacji wzgórza jest przynajmniej od wieku XI. Ciekawostką jest to, że system zamkowych murów obronnych był sprzężony z murami obwodowymi Będzina oraz kościelnego przedmieścia. Współcześnie zamek jest jedną z lepiej zachowanych budowli z tego okresu i gości w swoich wnętrzach Muzeum Zagłębia.


Ojców - zamek


Przypuszcza się, że warownia ta powstała na surowym korzeniu i przejęła funkcje obronne od grodziska na pobliskiej górze Okopy. Wybudowano ją dzięki Kazimierzowi Wielkiemu. On też nadał jej nazwę Ojców (Ociec) dla upamiętnienia tułaczki swojego ojca, Władysława Łokietka, pośród okolicznych lasów i jaskiń, w czasie walk z Przemyślidami. Obecnie fortyfikacja góruje nad doliną Prądnika, będącą osią Ojcowskiego Parku Narodowego.


Olkusz - kościół św. Andrzeja


Wciąż użytkowany kościół stanowi świadectwo ponadczasowości gotyku. Powstał on na przełomie XIII oraz XIV wieku i wciąż jest dominującym elementem średniowiecznej starówki Olkusza. Dzięki swemu wyposażeniu - m.in. srebrnemu krzyżowi wielkości człowieka oraz ołowianej chrzcielnicy, darowanym przez lokalnych gwarków - jest ostoją przypominającą o górniczej tradycji miejscowości.


Kraków - Barbakan


Barbakan jest wyjątkowym elementem architektury obronnej. Stanowił bezpośrednie zabezpieczenie Bramy Floriańskiej, będącej częścią murów miejskich. Te dwa obiekty były połączone tzw. szyją. Sam Barbakan powstał w XV wieku, a swoje walory fortyfikacyjne zawdzięczał m.in. fosie, mostowi zwodzonemu czy siedmiu wieżom obronnym


Daniel Zalejski