SZUKAJ
CO/GDZIE/KIEDY W CZĘSTOCHOWIE Portal kulturalny

Archiwalna fotografia z panoramą dzielnicy Tysiąclecie
12/2020

Pobierz PDF

TYSIĄCLECIE

Pretekstem do wspomnień o dzielnicy Tysiąclecie jest poświęcona jej wystawa z cyklu „Częstochowskie dzielnice”, przygotowana przez Muzeum Częstochowskie we współpracy z Archiwum Państwowym w Częstochowie. Złożą się na nią archiwalia, fotografie, plany i inne dokumenty, w tym „Kronika miasta Częstochowy” i „Kronika budowy Promenady XXX-lecia”. Internetowe udostępnienie wystawy już w grudniu


Dzielnica Tysiąclecie obejmuje teren od al. Jana Pawła II na południu, do ul. Traugutta i Promenady Niemena na północy, od ul. Łódzkiej do przedłużenia ul. Szajnowicza-Iwanowa na zachodzie i do ul. Wały Dwernickiego na północnym wschodzie.


Od końca XIX w. tereny leżące na północ od ul. Jasnogórskiej w kierunku Kiedrzyna należały do sąsiadujących ze sobą zakładów ogrodniczych i gospodarstw rolnych Zawadów, Szczecińskich, Hofmanów, Szwakopfów i Jastrzębskich. Od początku lat 30. XX w. funkcjonowała tu dzielnica miasta Częstochowy (o numerze XIX) zwana Zawadami. Była ona ograniczona ulicami: Borelowskiego (wcześniej Głęboka) od północy, Chłopickiego (przedtem Ciemna) i Dembińskiego (wcześniej Pomologiczna) na południu oraz Wałami Dwernickiego (wcześniej Lewe Wały) i Kiedrzyńską.


W roku 1958 rozpoczęto planową zabudowę dzielnicy, która od 1960 r. nosi nazwę Tysiąclecia. Główną arterię komunikacyjną, zaprojektowaną przez architektów Irenę i Czesława Kotelów, stanowi aleja Armii Krajowej (od 1957 r. było to przedłużenie al. Kościuszki, od 1958 r. ul. Deglera, a w latach 1964–1990 al. Zawadzkiego). Od 1959 r. działała wzdłuż niej linia tramwajowa (łącząca dzielnicę z Rakowem). Linię tę przedłużano wraz z rozwojem dzielnicy. Pierwsza pętla była zlokalizowana przy ul. Worcella, od roku 1971 znajdowała się przy zbiegu ulic 16 Stycznia (Kiedrzyńska) i Zawadzkiego (dziś al. Armii Krajowej) w miejscu obecnego Centrum Handlowego „Promenada”.


Przy alei Armii Krajowej znajdują się obiekty należące do Politechniki Częstochowskiej i Uniwersytetu Humanistyczno- -Przyrodniczego im. Jana Długosza: administracyjne, dydaktyczne, aule, biblioteki, planetarium, Akademickie Centrum Kultury z Klubem „Politechnik” (sala widowiskowa i hala sportowa). Tu wzniesiono charakterystyczne budynki mieszkalne: „falowiec” (wybudowany w 1974 r. według projektu Mariana Kruszyńskiego), wieżowce (tzw. cztery wieżowce, według projektu Włodzimierza Ściegiennego i Jadwigi Majkowskiej), „mrówkowiec” (oddany do użytku w 1971 r.; projektowali go Helena Lemańska i M. Kruszyński), wysoki biurowiec (zbudowany w I połowie lat 70. ubiegłego wieku, dawna siedziba przedsiębiorstw „Komobex” i „Biprorud”). Szereg budynków zostało postawionych przez Częstochowską Spółdzielnię Mieszkaniową „Nasza Praca”, która w latach 70. XX w. objęła swoim działaniem teren dzielnicy. Do spółdzielni należy m.in. klub o charakterze kulturalno- oświatowym (przy ul. Broniewskiego 3) oraz powstała w 1992 r. Telewizja Lokalna „Orion” z własnym studiem (także przy ul. Broniewskiego).


Na terenie dzielnicy znajdują się obiekty sportowe i rekreacyjne: hala sportowa „Polonia” i pływalnia letnia oraz - od roku 2020 - park wodny (przy ul. Dekabrystów), miejski stadion lekkoatletyczny i boisko piłkarskie (przy ul. Dąbrowskiego), hala sportowa przy III Liceum Ogólnokształcącym im. dr. W. Biegańskiego, ścieżki rowerowe (wzdłuż al. Armii Krajowej, ulic Kilińskiego, Dekabrystów i Szajnowicza- -Iwanowa), place rekreacji ruchowej. Na Tysiącleciu ma też swój adres Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. NMP (wybudowany w 1961 r. przy ul. PCK; do 2009 r. był to Wojewódzki Szpital Zespolony im. W. Orłowskiego).


Na Tysiącleciu działało kilka zakładów przemysłowych – przy ulicach Dekabrystów i Rolniczej: Fabryka Urządzeń Mechanicznych, do lat 90. XX w. Fabryka Pras Automatycznych „Wykromet”, Częstochowska Fabryka Artykułów Muzycznych „Melodia” oraz – przy ul. Brzeźnickiej: Fabryka Pomocy Naukowych. Obecnie funkcjonują tu Brembo – producent systemów hamulcowych i TRW.


W dzielnicy tej znajdują się również parafie rzymsko-katolickie: św. Jadwigi Królowej przy ul. gen. Zajączka (ze świątynią wzniesioną w latach 1983–1991), św. Wojciecha przy ul. Brzeźnickiej 59 (kościół wzniesiony w latach 1978–1985), św. Benedykta, Mateusza, Izaaka i Krystyna Pierwszych Męczenników Polski przy ul. Obrońców Westerplatte 37 (kościół wybudowany w latach 1991–1998), Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa przy al. Jana Pawła II 82 (kościół wzniesiony w latach 1995–2000), Nawiedzenia NMP przy ul. Okólnej 113 (kościół od 1997 r.), św. Kazimierza Królewicza przy ul. Brzeźnickiej 45 (kościół wybudowany w latach 1999–2000). Na terenie dzielnicy znajduje się też, użytkowany od roku 1884, cmentarz Kule (ograniczony ulicami Rolniczą, Dekabrystów i Fieldorfa-Nila) – a w jego obrębie kaplica Zmartwychwstania Pańskiego w tajemnicy Emaus (wzniesiona w 1898 r.), nagrobki autorstwa znanych rzeźbiarzy i kamieniarzy częstochowskich, kwatera żołnierzy radzieckich z pomnikiem dłuta Stefana Policińskiego. Do nekropolii przylegają (od ul. Rolniczej) Rodzinne Ogrody Działkowe (w latach 1900–1939 była to żydowska ferma ogrodnicza).


Przy ul. Zbierskiego można obejrzeć zabytkową (nadszarpniętą jednak upływem czasu) willę Hoffmanów z końca XIX w. Na terenie dzielnicy znajduje się też szereg obiektów artystycznych: mozaiki Stanisława Łyszczarza na ścianach auli Uniwersytetu im. Jana Długosza (al. Armii Krajowej 13/15) i hali sportowej Klubu „Politechnik” (przy al. Armii Krajowej 23/25), rzeźby: Szymona Wypycha („Dzieci” na skwerze Kaliny Jędrusik i „Tańczące dzieci” przy ul. Dekabrystów 9/17), Władysława Łydżby („Ryby” przy skwerze koło „mrówkowca”, „Gołębie” przy zbiegu ul. PCK i al. Armii Krajowej, oraz „Matka z dzieckiem” przy Promenadzie Niemena), a także rzeźby w Galerii Sztuki Odlewniczej im. Wacława Sakwy na Wydziale Inżynierii Produkcji i Technologii Materiałów Politechniki Częstochowskiej.


Juliusz Sętowski