SZUKAJ
CO/GDZIE/KIEDY W CZĘSTOCHOWIE Portal kulturalny

Zdjęcie poetki Irit Amiel
12/2020

Pobierz PDF

NA SALONIE

12 listopada na facebookowej stronie Filii nr 9 Biblioteki Publicznej im. dr. Władysława Biegańskiego oraz facebookowej stronie Teatru im. Adama Mickiewicza pojawił się filmowy Salon Poezji pt. „Mapa dzieciństwa”, poświęcony Irit Amiel. Wciąż można go tam obejrzeć i zdecydowanie warto to zrobić.


Ostatnie miesiące były pełne niepokojów o zdrowie nasze i naszych najbliższych oraz nieodległą i dalszą przyszłość. I choć nie ma lekarstwa ani magicznego zaklęcia, które pozwoliłyby powrócić do stanu sprzed pandemii, to jako ludzkość wypracowaliśmy wiele mechanizmów pozwalających nam na przetrwanie nawet najtrudniejszych czasów. Jednym z nich jest literatura. Ucieczka w inne, alternatywne, współistniejące światy, w których przeżywamy nowe stany, inne emocje, w których możemy odszukać bezpieczną przestrzeń. Ten czas wyciszenia jest doskonałą okazją, aby zatrzymać się na chwilę, odetchnąć i przeżyć coś, na co zwykle nie mamy czasu.


Kiedyś temu właśnie służyły salony. Pewnie wszyscy przynajmniej kojarzą salon, którego stałym bywalcem był narrator „W poszukiwaniu straconego czasu” Marcela Prousta, a z polskiego podwórka – Obiady czwartkowe, powstałe z inicjatywy Adama Kazimierza Czartoryskiego, a organizowane przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, na wzór paryskich salonów literackich. Oczywiście było tam bardzo elegancko i wytwornie, ale przede wszystkim spotkania te służyły ścieraniu się najróżniejszych przekonań i racji. To tam często miały miejsce ważne dyskusje obyczajowe czy kulturowe, kształtowały się opinie i mody. Dziś próżno szukać salonów literackich, ale o tym, że doskonale o nich pamiętamy, świadczą inicjatywy nawiązujące do tego zwyczaju. W Polsce jedną z nich są Salony Poezji, odbywające się w wielu teatrach. W końcu to właśnie poezja najczęściej pozwala złapać oddech, nazwać i zrozumieć własne emocje, opowiedzieć o tym, co jednostkowe w sposób zrozumiały dla wielu.


Salon Poezji narodził się z tęsknoty za czymś więcej – za poezją, która być może stanowi jedną z najbardziej metaforycznych i najtrudniejszych do zrozumienia sztuk, ale jednocześnie jest tą, która spaja przeżycia nas wszystkich jako ludzi. W częstochowskim Teatrze Salon Poezji został zainicjowany w roku 2004 przez aktorkę Annę Dymną. W pierwszych latach częstochowskie spotkania z poezją odbywały się raz w miesiącu, z czasem ich częstotliwość nieco się zmniejszyła i obecnie w salonach uczestniczyć możemy raz na kwartał. Sama idea przetrwała jednak już 16 lat. W maju tego roku świętowaliśmy w Częstochowie setny Salon Poezji. W projekcie uczestniczą zarówno aktorzy, jak i muzycy związani z naszym miastem, choć pojawiają się także goście z całej Polski: Anna Dymna, Jerzy Stuhr, Piotr Machalica, Zofia Kucówna, Emilia Krakowska, Michał Żebrowski, Rafał Olbiński i wielu innych. Salonom Poezji towarzyszy zawsze oprawa muzyczna, którą dotąd przygotowywali m.in. Krzysztof Niedźwiecki, Jarosław Woszczyna, Agata Półtorak czy Michał Rorat.


W tym roku ciągłość poetyckich spotkań na żywo zaburzyła niestety pandemia, ale Salon Poezji przeniósł się do sieci. Premiera online jego najnowszej odsłony odbyła się 12 listopada. Projekt powstał we współpracy Filii nr 9 Biblioteki Publicznej im. dr. Władysława Biegańskiego oraz Teatru im. Adama Mickiewicza w Częstochowie, w ramach finansowania z Budżetu Obywatelskiego i został zadedykowany twórczości Irit Amiel, poetki pochodzącej z Częstochowy. W roku 2014, w ramach cyklu „Aleje - tu się dzieje!”, Irit Amiel gościła w naszym mieście na spotkaniu autorskim, a częstochowianki i częstochowianie mogli ją jeszcze lepiej poznać dzięki filmowi „To jednak ja zwyciężyłam – Irit Amiel”, za którego scenariusz odpowiadała Magdalena Fijołek, a za zdjęcia i montaż - Robert Nawrot i Michał Adamus.


Irit Amiel urodziła się 5 maja 1931 r. w Częstochowie w zasymilowanej rodzinie żydowskiej – Leona Librowicza i Natalii z domu Hassenfeld. Jako jedyna z rodziny przeżyła wojnę i tuż po niej, w roku 1947, wraz z organizacją Bricha przedostała się do Palestyny. Amiel jest jednocześnie poetką języka hebrajskiego i języka polskiego. I choć dzisiaj mieszka w Izraelu, to dla wielu wciąż obecna jest, w pewien trudny do uchwycenia sposób, w naszym mieście.


W realizację filmowego Salonu Poezji pt. „Mapa dzieciństwa” zaangażowanych było wiele osób. Wiersze Irit Amiel czytały: Agata Ochota i Teresa Dzielska – aktorki Teatru im. Adama Mickiewicza. Za interpretację fragmentu wiersza „*** Pierwszy do komory wchodzi król Maciuś pierwszy” autorstwa Irit Amiel i kołysanki „Był sobie król” Janiny Porazińskiej odpowiedzialna była Aniela Łoniewska – uczennica Państwowej Szkoły Muzycznej II stopnia w Zduńskiej Woli. Aranżacji na fortepian i wykonania utworu „Graj skrzypku graj” podjął się Michał Rorat. Zdjęcia, dźwięk, oświetlenie, koloryzację filmu, montaż, napisy zrealizował Jacek Śliwczyński. Scenariusz i reżyseria to dzieło Ewy Oleś i Ilony Kowalskiej. Zdjęcia wykonał Piotr Dłubak, o oświetlenie sceny zadbał Przemysław Bielawski, o nagłośnienie Piotr Czok, a za dostępność cyfrową odpowiedzialny był Radosław Kowalski.


O tym, jak narodził się pomysł Salonu Poezji poświęconego Irit Amiel, opowiada Ewa Oleś – sekretarz literacki Teatru im. Mickiewicza: Ilona Kowalska, kierowniczka Filii nr 9 Biblioteki Publicznej w Częstochowie, na początku września tego roku zaproponowała zrealizowanie wspólnego, biblioteczno-teatralnego projektu z twórczością Irit Amiel. Na początku nie wiedziałyśmy jeszcze konkretnie, jaka będzie jego formuła. Żałowałyśmy, że przez pandemię nie uda się spotkać z publicznością twarzą w twarz. Ale właśnie z tej niemożności zrodził się pomysł filmowego Salonu Poezji. Projekt realizowany był w październiku i listopadzie, w kilku przestrzeniach: w bibliotece, teatrze, na ul. Granicznej i w kawiarni „Niebo w mieście”. Ten Salon powstał przede wszystkim z wielkiej fascynacji literaturą i osobowością Irit Amiel – blisko 90-letniej poetki, urodzonej w Częstochowie, a na stałe mieszkającej w Izraelu. Bardzo miło wspominam ten czas. Miłością do Irit udało się zarazić wszystkich twórców filmowego projektu - aktorki, filmowca, fotografa. W rozmowie telefonicznej, tuż przed premierą Salonu, Irit powiedziała: ,,Częstochowa to moje najpiękniejsze i najsmutniejsze wspomnienie. Taka bardzo skomplikowana, trudna miłość. Nieście w świat pamięć o dzieciach Holocaustu”.


Ilona Kowalska, współodpowiedzialna za scenariusz filmowego Salonu Poezji pt. „Mapa dzieciństwa”, dodaje: Ten pomysł zrodził się oczywiście z fascynacji twórczością Irit Amiel – z chęci upamiętnienia częstochowianki, jej związków z naszym miastem - ale także z doświadczenia fantastycznej współpracy z Teatrem im. Adama Mickiewicza. W zeszłym roku zrealizowaliśmy wspólnie Salon Poezji poświęcony Zuzannie Ginczance. Udało się oczywiście dzięki środkom pozyskanym z Budżetu Obywatelskiego.


Miejmy nadzieję, że żydowskie poetki – Zuzanna Ginczanka i Irit Amiel – to pierwsze z wielu bohaterek Salonów Poezji, które jeszcze przed nami.


Sylwia Góra