SZUKAJ
CO/GDZIE/KIEDY W CZĘSTOCHOWIE Portal kulturalny

Archiwalne zdjęć siedzib częstochowskiej orkiestry symfonicznej
11/2021

Pobierz PDF

SALE KONCERTOWE CZĘSTOCHOWSKIEJ ORKIESTRY SYMFONICZNEJ

Działająca w Częstochowie od 76 lat orkiestra symfoniczna przechodziła różne fazy organizacyjne. Zanim znalazła swoją stałą siedzibę, w latach 1945–1965 koncertowała w różnych miejscach w naszym mieście.


Pierwszy występ orkiestry symfonicznej złożonej z byłych członków Filharmonii i Opery Warszawskiej oraz artystów miejscowych odbył się 7 stycznia 1945 r. w sali Straży Pożarnej. Wykonano wówczas VIII Symfonię h-moll „Niedokończoną” F. Schuberta, Uwerturę koncertową „Bajka” S. Moniuszki. Śpiewacy zaprezentowali arie z oper Cyrulik sewilski G. A. Rossiniego, Straszny dwór S. Moniuszki, Attila G. Verdiego, pieśni M. Karłowicza oraz kolędy w opracowaniu Edwarda Mąkoszy.


W lutym 1945 r. Zarząd Miejski apelował do muzyków, byłych członków orkiestr dętych o zgłaszanie się w sali Straży Pożarnej, przy ul. Strażackiej 3 i wzięcie udziału w organizowaniu orkiestry miejskiej. W marcu tegoż roku zorganizowano orkiestrę liczącą 40 muzyków - zespół ten brał udział w okolicznościowych uroczystościach. Pomocy finansowej tworzącemu się zespołowi udzielał częstochowski Zarząd Miejski. Orkiestra złożona była z dwóch grup instrumentalistów: zespół składający się głównie z muzyków grających na instrumentach smyczkowych ćwiczył w Teatrze Miejskim, z kolei muzycy grający na instrumentach dętych odbywali próby na terenie Straży Pożarnej (przy ul. Strażackiej).


W początkowym okresie część orkiestry (24 osoby) była zaangażowana na etatach Teatru Miejskiego. Zespołem tym dyrygował Jerzy Sillich.


Pierwszy pełny sezon działalności Miejska Orkiestra Symfoniczna rozpoczęła ważnym wydarzeniem - zespołowi przyznano salę w budynku przy ul. Dąbrowskiego 16. Po dokonaniu niezbędnego, ale bardzo prowizorycznego przystosowania pomieszczeń, 17 października 1945 r. oddano nową siedzibę. Częstochowa posiadała wówczas cztery sale, które Wydział Oświaty i Kultury Starostwa Grodzkiego uznał za odpowiednie do odbywania imprez muzycznych. Poza siedzibą orkiestry przy ul. Dąbrowskiego 16 (na 400 miejsc), były to jeszcze: sala Straży Pożarnej przy ul. Strażackiej 3 (na 300 miejsc), sala kina „Wolność” przy ul. Kościuszki 5 (mogąca pomieścić 200 widzów) i dwie sale Teatru Miejskiego przy ul. Kilińskiego 15 (duża na 750 miejsc i kameralna na 300 miejsc). We wszystkich tych salach odbywały się koncerty.


Przełomowym wydarzeniem było też objęcie stanowiska dyrygenta i kierownika artystycznego przez Wacława Geigera. W 1950 r. zespół wykonał aż 142 koncerty. Znacząco zmienił się repertuar. Wzrósł stopień trudności wykonywanych utworów, częściej pojawiali się na estradzie wybitni soliści. W październiku 1950 r. powołano Stowarzyszenie pod nazwą Orkiestra Symfoniczna w Częstochowie.


Orkiestra była finansowana z dwóch źródeł: dotacji Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz subwencji Zarządu Miejskiego. Brakowało jednak w tym względzie stabilności. Ciągłe wahania sytuacji budżetowej i powracająca groźba likwidacji orkiestry były przyczyną częstych zmian na stanowisku dyrygenta i kierownika artystycznego. W latach 1951–1958 funkcje te pełnili kolejno: Jerzy Fotygo, Felicjan Lasota i Krzysztof Missona.


Zarówno kierownictwo orkiestry, jak i melomani oraz prasa, wielokrotnie sygnalizowali potrzebę budowy w mieście odpowiedniej sali koncertowej. Decyzję o przystąpieniu do wzniesienia nowego obiektu podjęli ówczesny dyrektor orkiestry Krzysztof Missona i kierownik administracyjny Dionizy Krzepczak.


Pod przyszłą filharmonię władze miasta przeznaczyły teren u zbiegu ulic Braci Konkielów (obecnie Wilsona) i Garibaldiego, na którym znajdowały się ruiny zniszczonej przez Niemców synagogi. Inicjowano różne akcje, które miały pomóc w zbieraniu funduszy. Rozprowadzano cegiełki, organizowano loterie fantowe oraz koncerty. Akcje przynosiły dobre rezultaty, propagowała je prasa.


W 1958 r. powstał Społeczny Komitet Budowy Sali Koncertowej. Prezesem Komitetu Budowy został Tadeusz Kowalski, ówczesny przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej. Zastępcami przewodniczącego byli: Jerzy Kołakowski, rektor Politechniki Częstochowskiej oraz Edmund Kron, dyrektor Teatru im. Adama Mickiewicza. Funkcję sekretarza pełnił Krzysztof Missona, kierownik artystyczny Orkiestry Symfonicznej.


Komisja opracowała harmonogram realizacji budowy, który przewidywał następujące etapy: oddanie budynku w stanie surowym w 1958 r., wykonanie wszystkich instalacji i oddanie obiektu w użytkowanie w 1959 r., wykonanie elewacji i pozostałych elementów wnętrza w 1960 r. Zarówno terminy, jak i koszty zostały w trakcie realizacji inwestycji znacznie przekroczone.


Projekt przyszłej filharmonii powierzono Tadeuszowi Gawłowskiemu. Wnętrza zaprojektowała Teresa Gawłowska, konstruktorem był Andrzej Kozłowski, natomiast nad niezwykle ważną akustyką wnętrza czuwał Witold Straszewicz. Na budowie pracowały przedsiębiorstwa z Gliwic, Krakowa, Warszawy i Zabrza. Fundusze pochodziły z dotacji prezydiów Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach, Miejskiej Rady Narodowej w Częstochowie, Wojewódzkiego Komitetu Budowy Szkół, Społecznego Funduszu Budowy Stolicy i Kraju, Centralnej Rady Związków Zawodowych, Zarządu Głównego Związku Zawodowego Górników, doszły do tego także środki zebrane przez społeczeństwo miastai częstochowskie zakłady pracy.


Uroczyste otwarcie nowego gmachu filharmonii dokonało się dwukrotnie. 4 listopada 1965 r. o godz. 16.00 dla władz i zaproszonych przez nich gości odbyła się akademia z okazji 48. rocznicy rewolucji październikowej. Z kolei dwa dni później otwarto budynek dla publiczności i miał wówczas miejsce uroczysty koncert z udziałem częstochowskiej orkiestry symfonicznej pod batutą Leona Jelonka, pełniącego wówczas funkcję dyrektora i dyrygenta.


Gmach ten, jako siedziba orkiestry symfonicznej, przetrwał niemal 55 lat bez generalnego remontu. W marcu 2010 r. przystąpiono do rozbudowy i modernizacji budynku Filharmonii Częstochowskiej.


Juliusz Sętowski

full-1200x400symfoniczna.jpg