MIEJSKA WYCIECZKA: ALEJA POKOJU I OKOLICE

Aleja Pokoju znana jest chyba wszystkim częstochowianom. Powstała w latach 50. XX w. jako kluczowy element tzw. Osi Pracy, prowadząc do rozwijającej się huty. To dla jej pracowników rozbudowywano okoliczne osiedle mieszkaniowe. Nawiązując do ostatnich publikacji książkowych Muzeum Częstochowskiego, dotyczących dzielnicy Raków („Raków. Vademecum dzielnicy Częstochowy” praca zbiorowa, „Raków dzieje częstochowskiej dzielnicy” Roman Sitkowski), zapraszam na spacer w okolicach jej reprezentacyjnej arterii.

KINO HUTNIK
ul. Trochimowskiego, na wysokości ul. Okrzei
Kino Związkowe Hutnik odgrywało ważną rolę w życiu lokalnej społeczności. Szczególnie ówczesne dzieci wspominają to miejsce z dużym sentymentem, bo to dla nich przygotowywano tam niedzielne seanse bajek oraz filmów popularnonaukowych. godzinna wyprawa do kina zazwyczaj wiązała się z dłuższym spacerem przez dzielnicę. Po minięciu ceglano-wapiennych domów i bloków ostatnią prostą było przejście przez kładkę (już nieistniejącą) na przedłużeniu obecnej ul. Okrzei. Tuż za torami stał budynek kina. Dzięki odpowiednio przygotowanej sali był on miejscem wielu imprez, gościł m.in. Częstochowską Orkiestrę Symfoniczną i Teatr im. A. Mickiewicza. Na początku lat 80. XX w. kino przeniesiono do Pałacu Hantkego (obecnie Miejski Dom Kultury), gdzie zakończyło działalność w 1993 r.

ul. Trochimowskiego do dworca kolejowego, następnie na drugą stronę torów – 15 minut

REZERWAT ARCHEOLOGICZNY
ul. Łukasińskiego 20
W 1955 roku, podczas prac ziemnych związanych z budową pobliskiego wiaduktu, odkryto ludzkie szczątki. Dzięki badaniom wykopaliskowym, kierowanym przez Adama Kraussa, odkryto 11 grobów. Kilka lat później dzięki staraniom dyrektora Muzeum Regionalnego w Częstochowie, Włodzimierza Błaszczyka odkryto kolejnych 69. Było to cmentarzysko ludności kultury łużyckiej z początku epoki żelaza tj. od ok. 750 r. p.n.e. do ok 550 r. p.n.e. Badając je, udało się nam dowiedzieć m.in., że nasi dalecy przodkowie nosili biżuterię z żelaza meteorytowego i potrafili przeprowadzić udaną trepanację czaszki. Wykopaliska pozostały zabezpieczone w miejscu ich odkrycia, a powstały budynek muzeum-rezerwatu niejako obudował cmentarzysko. Funkcjonuje na to specjalne łacińskie określenie „in situ”, czyli „w miejscu” (odkrycia).

5 minut – na drugą stronę al. Pokoju

KURY BLOKERSÓW
al. Pokoju 15/17
W zaśnieżone miesiące, w latach 70. XX w., ta okolica słynęła jako raj dla młodocianych miłośników sanek. Za zjeżdżalnię służyła północna strona wału przy wiadukcie. Latem natomiast uwagę przechodniów przykuwały kurniki... urządzone przez mieszkańców parterowych mieszkań. Ze względu na brak materiałów fotograficznych trudno ustalić dziś ich precyzyjną lokalizację, względem samych mieszkań czy też piwnic. W środku wielkiej dzielnicy oprócz kur można było spotkać również króliki i gołębie. Mieszkańcy tej okolicy podkreślają, że ów nietypowy widok zapadał w pamięć równie mocno, jak charakterystyczne, rzadko spotykane w mieście, „walory” zapachowe.

10 minut – wzdłuż al. Pokoju

KINO RELAX
al. Pokoju 9 a
Powstałe w 1967 r., po dekadzie budowy. Mogło pomieścić nawet pół tysiąca osób! Stanowiło centrum kultury, swym zasięgiem daleko wykraczające poza dzielnicę. Razem z kinem Wolność tworzyło złoty duet w mieście. Oprócz seansów filmowych gościło
w swych progach przedstawienia i koncerty muzyczne. Pierwszym dyrektorem był Zygmunt Chmielarz. Przy kinie działał również Ośrodek Kultury Filmowej prowadzony przez Tadeusza Piersiaka (do niedawna dyrektora Muzeum Częstochowskiego). Miejska legenda mówi, że osoba opiekująca się swego czasu obiektem, w zaciszu zaplecza zajmowała się po godzinach rzemieślniczym wyrobem „wysokoprocentowego napoju”. Okres transformacji ustrojowej zbiegł się ze spadkiem frekwencji w kinie, które ostatecznie zostało zamknięte w 2001 roku.

3 minuty – na drugą stronę al. Pokoju

PLAC ORLĄT LWOWSKICH
okolice al. Pokoju 8
Orlęta Lwowskie to określenie młodzieży broniącej - wówczas polskiego - Lwowa w trakcie wojen polsko-bolszewickich pod koniec lat 20. XX w. Nieletni chwycili za broń, gdy zabrakło regularnych oddziałów wojska. Warto tu podkreślić, że z Kresów pochodziła część mieszkańców częstochowskiej alei Pokoju, którzy trafili tu w wyniku kolejnych fal repatriacji po drugiej wojnie światowej. Niektórzy z nich zostali członkami Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich. Dzięki staraniom tej organizacji na Placu Orląt Lwowskich (noszącego tę nazwę od 2001 roku) powstał w 2006 roku pomnik. Przedstawia on orła na cokole ozdobionym płaskorzeźbami prezentującymi herby Częstochowy, Lwowa oraz cmentarza Orląt Lwowskich. W postumencie wmurowane są dwie urny: jedna z ziemią z cmentarza, gdzie pochowano obrońców Lwowa, druga z aktem erekcyjnym monumentu.

10 minut – wzdłuż al. Pokoju

ESTAKADA
skrzyżowanie al. Pokoju i al. Wojska Polskiego
PRL lat 70. XX w. kojarzony jest z osobą I sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej - Edwardem Gierkiem. Czas ten był pełen inwestycji..., na których temat opinie wciąż są podzielone. Jedną z nich była budowa ówczesnej Drogi Szybkiego Ruchu E-16, po części w oparciu o istniejące trasy. Łączyła ona Warszawę z Katowicami i przylgnęła do niej nazwa Gierkówka. Oficjalne zakończenie wszystkich prac na całej długości trasy było połączone z otwarciem częstochowskiej estakady w 1976 roku. Wydarzenie to było przeprowadzone z należytą pompą. Uczestniczyli w nim m.in. Edward Gierek, premier Piotr Jaroszewicz, generał Wojciech Jaruzelski. Całość była transmitowana przez TVP.

Daniel Zalejski