Człowiek roku 1937 - Marian Skrzynecki

Był działaczem niepodległościowym. Jako przedstawiciel konspiracyjnej organizacji młodzieżowej w 1905 r. brał udział w strajku szkolnym w Częstochowie. Należał tu od 1909 r. do organizacji bojowej PPS-Frakcji Rewolucyjnej, później działał w Związku Walki Czynnej oraz Związku Strzeleckim. W latach 1914–1917 służył w Legionach Polskich. W sierpniu 1937 r., w stopniu podpułkownika, został zastępcą dowódcy 7. pułku ułanów. W sierpniu 1939 r. Marian Skrzynecki objął dowództwo pułku.

Marian Skrzynecki urodził się 9 października 1891 r. w Piotrkowie (Piotrków Trybunalski). Był synem Józefa (1849–1925), nadkonduktora Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, działacza niepodległościowego w Częstochowie, oraz Pauliny z Grottów (1860–1922), wnukiem Ludwika Skrzyneckiego, ziemianina, powstańca 1863–64.

W 1900 r. Skrzynecki wraz z rodzicami przeniósł się z Piotrkowa do Częstochowy, gdzie dwa lata później rozpoczął naukę w rządowym Gimnazjum Męskim. W 1905 r. jako członek organizacji młodzieżowej „Promieniści” uczestniczył w strajku szkolnym, po którym został usunięty z gimnazjum. Od 1906 r. uczęszczał do I Gimnazjum Polskiego w Częstochowie.

W 1908 r. został członkiem Związku Młodzieży Postępowej (od 1910 r. Związek Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej); prowadził działalność oświatową w środowiskach robotniczych i włościańskich na terenie powiatu częstochowskiego. Od 1908 r. należał do Polskiej Partii Socjalistycznej-Frakcji Rewolucyjnej (PPS-FR). W wyniku rewizji przeprowadzonej przez policję 26 września tr. w mieszkaniu Skrzyneckich przy ul. Teatralnej (obecnie al. Kościuszki), został zatrzymany wraz z bratem Walerianem i krótko był przetrzymywany w areszcie częstochowskim. Nie zaniechał jednak działalności w PPS – w 1909 r. wszedł do Okręgowego Komitetu Robotniczego (OKR) PPS-FR w Częstochowie, a jesienią tr. został przyjęty do szóstki bojowej Organizacji Bojowej PPS-FR utworzonej z młodzieży gimnazjalnej.

W lipcu i sierpniu 1910 r. Skrzynecki uczestniczył w Krakowie w kursie instruktorsko-bojowym (tzw. III szkole bojowej) PPS-FR i Związku Walki Czynnej (ZWC). Po jego ukończeniu brał udział w reorganizacji częstochowskiej PPS-FR. W grudniu tr. podczas licznych aresztowań członków PPS-FR po zdradzie Antoniego Sukiennika, Skrzynecki pomógł w opuszczeniu Częstochowy Stanisławowi A. Radkowi kierującemu miejscowym OKR PPS-FR, a w styczniu 1911 r. sam wyjechał z miasta. Przebywał w Krakowie, następnie we Lwowie, gdzie studiował na tamtejszej politechnice. Działał w ZWC, a później w Związku Strzeleckim.

W sierpniu 1914 r. wstąpił do Lotnego Oddziału Wywiadowczego przy oddziałach strzeleckich (później I Brygada Legionów Polskich). Wyróżnił się w akcji bojowej na tyłach wojsk rosyjskich pod Bodzentynem. Służył w 1. szwadronie ułanów (następnie jako rotmistrz w 1. pułku ułanów) Władysława Beliny-Prażmowskiego. W czasie tzw. kryzysu przysięgowego w 1917 r. był internowany w obozie w Szczypiornie, później w Łomży. Zwolniony w lipcu 1918 r., od listopada tr. w stopniu podporucznika był adiutantem majora Janusza Głuchowskiego, dowódcy 7. pułku ułanów Wojska Polskiego. W 1919 r. skierowano go na przeszkolenie do Szkoły Jazdy, skąd wiosną 1920 r. powrócił do pułku walczącego z bolszewikami na froncie litewsko-białoruskim nad Dźwiną. Odznaczył się męstwem, dowodząc 2. szwadronem, który 12 czerwca 1920 r. odpierał wielogodzinne, zaciekłe ataki nieprzyjaciela na pozycję k. folwarku Dregucze. W lipcu i sierpniu tr. brał udział w walkach na Wołyniu, gdzie odniósł lekką ranę. Ponownie ranny 4 września tr. pod Gulbieniszkami na Suwalszczyźnie, został odesłany do szpitala polowego.

Po zakończeniu wojny opuścił 7. pułk ułanów i do końca 1922 r. był adiutantem Piłsudskiego w Belwederze. Pełnił następnie służbę w kancelarii wojskowej prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Od 1926 r. prowadził zajęcia w Centrum Wyszkolenia Kawalerii. Do 7. pułku ułanów powrócił w 1927 r. i objął funkcję kwatermistrza. W latach 1930–32 był dowódcą szwadronu w Korpusie Ochrony Pogranicza (KOP) w Dederkałach k. Krzemieńca. Od 1932 r. był zastępcą dowódcy 8. pułku strzelców konnych. Awans na podpułkownika otrzymał w 1935 r. W 1937 r. został zastępcą dowódcy 7. pułku ułanów, a od 27 sierpniu 1939 r. był dowódcą pułku. Prowadził pułk podczas walki z najazdem niemieckim we wrześniu 1939 r.. Po bitwie pod Suchowolą podzielił podległy mu oddziałek żołnierzy i wraz z dwoma oficerami przedzierał się na Węgry.

Podczas próby zatrzymania przez żołnierzy radzieckich i milicjantów ukraińskich 22 września we wsi Krukienice został ciężko ranny. Przewieziony do szpitala w Mościskach. Zmarł 3 października 1939 r. Pochowano go na tamtejszym cmentarzu w zbiorowej mogile. Symboliczna inskrypcja znajduje się na grobie rodzinnym na cmentarzu Kule w Częstochowie (w sektorze 2, rząd IV, grób nr 1). Jego nazwisko umieszczono na tablicy poświęconej wyższym oficerom II Rzeczypospolitej, którzy uczyli się w budynku obecnego IV LO im. Henryka Sienkiewicza w Częstochowie.

Marian Skrzynecki został odznaczony Orderem Virtuti Militari V kl., Virtuti Militari IV kl., Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych (trzykrotnie), Orderem Polonia Restituta V kl. oraz Złotym Krzyżem Zasługi.

W małżeństwie (od 1925) z Magdaleną Adelą Endelman, Skrzynecki miał dwóch synów: Józefa (1928–97) i Piotra (1930–97), założyciela „Piwnicy pod Baranami” w Krakowie.