W sklepie z zabawkami…

29 stycznia minęła czwarta rocznica śmierci Małgorzaty „Balbiny” Sętowskiej, której postać chciałabym dziś przypomnieć. Sętowską trudno określić jednym słowem. Autorka książeczek dla dzieci. Malarka. Pedagożka. Społeczniczka.

Urodziła się w Częstochowie i to z tym miastem była związana przez całe swoje życie. Ukończyła tutejsze Liceum Plastyczne oraz ówczesną Wyższą Szkołę Pedagogiczną (dziś Uniwersytet im. Jana Długosza). Sama, przez trzydzieści lat, pracowała w szkole i dzieliła się swoją wiedzą oraz pasjami z młodymi. To dzieci i młodzież rozumiała najlepiej i najchętniej się nimi otaczała. Była także współzałożycielką Stowarzyszenia na Rzecz Dzieci i Młodzieży „Szansa”.

Przez lata prowadziła warsztaty środowiskowe dla dzieci w ramach Polskiego Stowarzyszenia Edukacji Plastycznej oraz lekcje otwarte dla nauczycieli. Bo to właśnie sztuka była jej kolejną pasją, którą wyniosła z domu. Często widziała matkę przy sztaludze, kiedy ta kopiowała dzieła znanych malarek i malarzy, ale równie często odwiedzała pracownię kuzynki Janiny Plucińskiej. W swojej twórczości pokazywała to, co kochała najmocniej, stąd liczne cykle obrazów inspirowane dzieciństwem – własnym i innych czy też dzieckiem jako figurą niewinności, radości, nieskrępowanej niczym zabawy, beztroski. Jej najlepiej znane cykle to m.in. „Świat dziecięcej wyobraźni, „Lalki, misie, pajacyki i dzieciaków portreciki”, „W sklepie z zabawkami”. Już jej praca dyplomowa na malarstwie, zatytułowana „Zabawki dziecięce – forma, ilustracja, interpretacja” pokazuje, w jakim kierunku pójdą jej twórcze wybory. Zresztą sama była kolekcjonerką lalek, z których powstawały także instalacje. Malowała portrety, pejzaże, martwe natury, ale głównym tematem obrazów, jak możemy zobaczyć dziś z całą pewnością, były właśnie kompozycje z zabawek dziecięcych.

Marian Panek w miesięczniku „Jasne, że Częstochowa” (nr 52 z 2016 roku), tak pisał o malarstwie Sętowskiej: „na swych obrazach personifikuje baśniowe postacie, nadając im zindywidualizowany charakter. Koncentruje się na ich twarzach, ubrankach, kostiumach, które potęgują wrażenie przebywania na scenie bajkowego teatru. Jest w tych przedstawieniach także refleksja i zaduma nad czasem, przemijaniem. Specyficzny sposób obrazowania Małgorzaty Sętowskiej pozwala nam ponownie zajrzeć za kurtynę dziecięcego teatru wspomnień. Księżycowe, oniryczne światło dopełnia zjawiskowość wyobrażeń malarskich, które są bez wątpienia ucieleśnieniem ludzkiej tęsknoty za utraconym – niestety – rajem naszego dzieciństwa. Artystka w swoim indywidualnym stylu potrafi nadać magiczny, liryczny charakter uśmiechom, zdziwieniom, niepokojom, czy zadumie portretowanych postaci”.

Dopełnieniem obrazów było dla Sętowskiej słowo, czyli bajki i wiersze dla dzieci. Jest autorką m.in. „Bajek z szuflady” z ilustracjami Jacka Pałuchy, „Bajek do poduszki”, które zilustrował Tomasz Sętowski, „Bajek z rękawa”, które ozdobiły prace Agaty i Agnieszki Żmudzińskich oraz Joanny Garasińskiej i „Bajkowych podróży”, gdzie znalazły się ilustracje jej syna – Jana Sętowskiego. W bajkach odnajdywała to, co znała z dzieciństwa – dobro, które zawsze zwycięża ze złem, prawdziwą przyjaźń, szacunek i miłość. Czytały jej o nich mama i babcia, zwykle wybierając dla dziewczynki „Baśnie” Hansa Christiana Andersena.

Przez wiele lat Małgorzata Sętowska była członkinią Częstochowskiego Stowarzyszenia Plastyków im. Jerzego Dudy-Gracza, należała także do Klubu „Koloryt” przy Częstochowskim Oddziale ZNP, Klubu Twórców „Różni” w Katowicach czy grupy Twórców „Złota Linia”. Otrzymała wiele nagród, ale warto tu wymienić szczególnie dwie, które pewnie ucieszyły ją najbardziej. W 2017 roku została laureatką VIII edycji Konkursu Rzecznika Praw Dziecka na najlepszą pracę magisterską i doktorską poruszającą problematykę praw dziecka w różnych aspektach. W końcu to o dzieciach i dla dzieci tworzyła najchętniej. Drugie odznaczenie, wcześniejsze, to Honorowe Wyróżnienie wraz z wpisem do Jubileuszowej Księgi „Twórcy Wizerunku Polski”, wydanej przez Fundację Dzieciom „Zdążyć z pomocą”.

Kilka miesięcy po śmierci Małgorzaty Sętowskiej zorganizowano w Miejskiej Galerii Sztuki wystawę „Balbina w krainie czarów”, która pokazała jak liczne miała grono przyjaciół oraz jak pomocną i radosną osobą była. Było to jedno z pierwszych wydarzeń upamiętniających postać częstochowianki. I choć minęło już kilka lat od jej śmierci, warto pokazać, że wciąż pamiętamy. Wystarczy mały gest – zapalenie znicza na jej grobie na Cmentarzu Kule, a może przeczytanie kilku bajek jej autorstwa swoim dzieciom.

Przygotowując tekst korzystałam ze wspomnienia Magdaleny Kmiecik o Małgorzacie Sętowskiej, znajdującego się w częstochowskim magazynie literackim „Galeria” (styczeń-marzec 2019).

Fot. archiwum rodzinne Jana Sętowskiego