Człowiek roku 1911 - Ksiądz Józef Mężnicki

Był kapłanem, społecznikiem, aktywnym działaczem dobroczynnym i spółdzielczym. W roku 1911 doprowadził w Częstochowie do konsolidacji ruchu spółdzielczego.

Józef Mężnicki urodził się 14 marca 1876 r. w Częstochowie, w rodzinie mieszczańskiej, był synem Ludwika (1845–1935) i Teodory. Jego ojciec brał udział w Powstaniu Styczniowym, później był długoletnim radnym miasta Częstochowy, działaczem społecznym i gospodarczym.

Mężnicki rozpoczął naukę w rządowym gimnazjum rosyjskim w Częstochowie (obecnie IV Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza). W 1894 r. (w czwartej klasie) został wyrzucony z gimnazjum za kolportowanie książek o powstaniu listopadowym. W wyniku starań ojca pozwolono mu zdawać egzamin końcowy w gimnazjum rządowym w Piotrkowie. Ukończył Seminarium Duchowne we Włocławku.

29 sierpnia 1899 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Niedługo potem został wikariuszem w Rozprzy pod Piotrkowem, a później w Kole nad Wartą. W 1908 r. przeniesiono go do Częstochowy, gdzie został wikariuszem w kościele św. Zygmunta.

Czas wolny od obowiązków kościelnych ks. Józef Mężnicki poświęcał na szeroką działalność społeczną, przede wszystkim na rozwój spółdzielczości spożywców. Był współorganizatorem i opiekunem wielu stowarzyszeń spożywczych na terenie miasta i najbliższej okolicy; pomagał poszczególnym spółdzielniom w prowadzeniu ich działalności gospodarczej, uczył prowadzenia ewidencji księgowej i finansowej, prowadził korespondencję z władzami i kontrahentami. Należy wspomnieć, że w 1909 r., w obrębie obecnych granic Częstochowy działało 15 samodzielnych stowarzyszeń spożywców. Były to jednostki o słabym potencjale gospodarczym, uniemożliwiającym im rozwój. We własnym zakresie organizowały zakupy towarów i sprzedaż, borykały się jednak stale z dużymi trudnościami finansowymi. Działając w pojedynkę stanowiły zbyt słaby potencjał gospodarczy, nie dający większych perspektyw rozwojowych i możliwości przetrwania na rynku.

W 1909 r. na konferencji zarządów 15 stowarzyszeń z Częstochowy i 9 z okolicznych miejscowości, ks. Mężnicki doprowadził do powołania w Częstochowie Okręgowej Komisji Wspólnych Zakupów. Zwieńczeniem tych działań było podjęcie 24 września 1911 r. uchwały o uruchomieniu wspólnej piekarni zaopatrującej w pieczywo sklepy spożywcze. Jednocześnie uchwalono założenie w Częstochowie spółdzielni pod nazwą „Nasza Piekarnia”; jej członkami założycielami zostało osiem stowarzyszeń spożywczych z Częstochowy oraz Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe. Zarząd nowej spółdzielni, przy współpracy z ks. Mężnickim, zdołał uzyskać kredyt na kupno nieruchomości przy ul. Stradomskiej 6 (obecnie ul. 1 Maja 6 - mieści się tu główna siedziba spółdzielni Społem).

Ks. Mężnicki w czasie swojego pobytu w Częstochowie uczestniczył również w innych przedsięwzięciach natury społecznej: był członkiem zarządu Towarzystwa Dobroczynności dla Chrześcijan, patronował Stowarzyszeniu Rzemieślniczo-Przemysłowemu, a w latach 1910–1913 był kapelanem Ochotniczej Straży Ogniowej. Po zakończeniu pierwszego etapu konsolidacji spółdzielczości częstochowskiej, ks. Józef Mężnicki opuścił swe rodzinne miasto.

W połowie 1913 r. został przeniesiony przez władze kościelne do miejscowości Rajsko koło Kalisza; ustanowiono go administratorem miejscowej parafii. Wybudował tam dom spółdzielczy i dom ludowy oraz odnowił zabytkowy kościół. Na początku lat 30. został proboszczem parafii w Kole nad Wartą. Za jego sprawą wybudowano tam duży dom parafialny.

W czasie okupacji niemieckiej 26 sierpnia 1940 r. został aresztowany i osadzony w obozie przejściowym w Szczeglinie. Wkrótce przeniesiono go do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Wielokrotnie bity i poniewierany, zmarł tam 11 listopada 1940 r. Poświęcona mu pamiątkowa tablica znajduje się na ścianie kościoła w Kole.